98% người tham gia sẽ bị “cháy” tài khoản trong vòng 6 tháng đầu tiên. Thậm chí những trường hợp “đón trúng gió”, có thắng cũng chưa chắc đã rút được tiền, vì toàn bộ dữ liệu bị xóa, hay đơn giản do máy chủ… bị lỗi. Đó là những điều thường xuyên diễn ra tại các sàn giao dịch vàng “chui” mà các nhà đầu tư (NĐT) phải hứng chịu. Mặc dù đã bị cấm giao dịch từ năm ngoái nhưng loại hình “cờ bạc” biến tướng này vẫn đang âm thầm hoạt động.
Trăm hoa đua nở
Hàng ngày, trên các sàn giao dịch chứng khoán, nhiều NĐT đã nhận được những lời mời chào từ môi giới về việc mở tài khoản để “đánh” vàng hay các loại hàng hóa khác như dầu mỏ, bạc hay tiền tệ qua các sàn giao dịch không được cấp phép - “sàn chui”. Có thể nói, sau khi lệnh cấm các hoạt động sàn giao dịch vàng có hiệu lực từ tháng 3-2010, hoạt động tại các sàn giao dịch chui lại diễn ra rầm rộ hơn trước. Theo thống kê không chính thức, hiện có khoảng 80 công ty đang tham gia trên thị trường ngầm này, tập trung chủ yếu ở TPHCM và Hà Nội.
Nổi đình đám nhất có lẽ là Công ty TNHH Hồng Hối có trụ sở ở quận 10, TPHCM, đến nay đã phát triển lên hàng chục chi nhánh ở rất nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước. Hay mạng lưới đại lý của Công ty Đầu tư và kinh doanh vàng Quốc tế (IGI) hiện có mặt ở cả 3 miền Bắc, Trung, Nam. Bên cạnh đó có thể kể đến các công ty Kim Thiệu, Minh Đạt, Đại Hữu Phát, Đại Dương, CTCP Tư vấn đầu tư và phát triển châu Á (ADIG)… Ngay cả những công ty nước ngoài cũng đã bắt đầu để mắt đến thị trường này.
Các sàn giao dịch Easy-forex, FXPro, FXDD… còn có trang tiếng Việt để phục vụ cho cộng đồng NĐT trong nước. Trong một buổi hội thảo vào tháng 9-2010, Interbank FX, một công ty môi giới hàng đầu thế giới trong lĩnh vực kinh doanh ngoại hối (forex), cho biết họ đang tìm kiếm các đối tác môi giới giao dịch ngoại hối tại thị trường Việt Nam.
Đặc điểm của các sàn giao dịch chui là thủ tục mở tài khoản rất đơn giản: NĐT chỉ cần chứng minh nhân dân và điền vài thông tin sơ sài vào mẫu đăng ký có sẵn, sau đó nộp tiền ký quỹ đã có thể bắt đầu quy trình mua bán. Một số sàn lại không cần bất kỳ hợp đồng hay thỏa thuận bằng văn bản, tất cả chỉ thỏa thuận miệng giữa công ty và NĐT. Bên cạnh đó, tỷ lệ ký quỹ rất thấp (1-2%), nghĩa là NĐT được phép giao dịch khối lượng vàng/ngoại hối trị giá gấp gần cả trăm lần số tiền vốn bỏ ra.
Chính tỷ lệ ký quỹ thấp, nhiều NĐT cảm thấy rất “phê” khi tham gia “lướt sóng”. Đây cũng là chỗ các môi giới khai thác tối đa nhằm gây ấn tượng “vốn ít, lời nhiều” với NĐT. Trong bối cảnh sân chơi vàng tài khoản bị cấm; TTCK tụt dốc kéo dài; bất động sản thiếu vốn trầm trọng do chủ trương siết chặt nguồn vốn của Chính phủ; thị trường USD tự do đã hết “sóng” mấy tháng nay, nên việc ngày càng có nhiều NĐT tham gia các sàn giao dịch chui là điều dễ hiểu.
Rủi ro khó lường
Rủi ro lớn nhất là khả năng thua lỗ, cháy tài khoản. Với tỷ lệ đòn bẩy lên đến 1:100, 1:200 như hiện nay, chỉ cần giá vàng hay các cặp tiền tệ biến động nhỏ chừng 0,5% ngược với hướng đã chọn, tài khoản của NĐT sẽ mất sạch. Trong khi đó từ vài tháng trở lại đây, thị trường vàng thế giới biến động rất mạnh, mỗi ngày lên xuống 1-4%. Một rủi ro khác là vấn đề thanh khoản của các sàn chui, nhất là những lúc thị trường có biến động mạnh.
Nhiều NĐT cho biết lúc đó các nhà cái dùng các biện pháp kỹ thuật để chặn lệnh của khách, hay làm cho hệ thống bị treo một thời gian. Ngoài ra còn có rủi ro liên quan đến số tiền NĐT đã bỏ vào. Đơn cử như tại sàn giao dịch ADIG, khi ký quỹ số tiền của khách hàng sẽ được chuyển vào một tài khoản đứng tên cá nhân nào đó mà không có bất cứ biên lai hay xác nhận nào. Khi cần rút tiền, NĐT báo để công ty chuyển tiền về cũng từ tài khoản cá nhân nói trên.
NĐT C. (sàn ADIG) cay đắng kể lại: Sáng 24-4 anh thắng 5.000 USD, chưa kịp mừng vì ngay sau đó số tiền lời trong tài khoản đã bị trả về 0. Khi anh yêu cầu giải thích, ADIG cho biết do TTCK Hoa Kỳ nghỉ lễ Phục sinh nên tất cả giao dịch từ 0 giờ ngày 24-4 đã bị xóa hết? Anh C. bất bình cho rằng thời điểm này các giao dịch tại sàn AIDG vẫn hoạt động bình thường. Điều đáng nói là anh không nắm trong tay bất kỳ bằng chứng nào do toàn bộ dữ liệu đã bị ADIG xóa sạch. Anh C. cho rằng nếu hôm đó giao dịch thua chắc chẳng có chuyện gì xảy ra.
Rủi ro hơn là cách thức quản lý kiểu “một mình một chợ”, “vừa đá bóng vừa thổi còn” của các sàn vàng chui. Nhiều NĐT ví von chơi với các sàn chui này chẳng khác gì đấu kiếm với đối thủ trong lúc mình bị bịt mắt. Trên thực tế, lãnh đạo công ty ADIG khẳng định họ chỉ là đại lý của Gold-4X, một công của Hoa Kỳ? Không phải NĐT không lường trước những rủi ro có thể gặp phải, nhưng một phần vì thấy dễ kiếm lời, phần khác vì đang thiếu sân chơi nên nhiều người vẫn tham gia. Tuy nhiên, do không chịu sự quản lý của cơ quan chức năng, nên rủi ro NĐT phải gánh chịu là không thể tránh khỏi. Và khi xảy ra tranh chấp, kiện cáo sẽ không có cơ quan nào đứng ra giải quyết.
Một chuyện có thể xảy ra nữa là việc các công ty chui này đóng cửa hay phá sản, tiền trong các tài khoản của khách hàng bốc hơi. Thực tế, tại TPHCM đã xảy ra nhiều vụ lừa đảo NĐT với quy mô lớn theo dạng này. Đó là trường hợp năm 2006 lãnh đạo Công ty Golden Rock (Hồng Công) chi nhánh TPHCM “ẵm” hơn 10 triệu USD trốn ra nước ngoài. Hay như ông chủ của Công ty Tactics (quận 1, TPHCM) cũng “hô biến” hơn 1,4 triệu USD của các NĐT vào năm 2007. Rồi vụ bất ngờ tuyên bố vỡ nợ gây chất động thị trường vàng của tiệm vàng Tuấn Tài, thuộc doanh nghiệp tư nhân Tuấn Tài, trên đường Châu Văn Liêm, quận 5 tháng 11-2009, đã khiến hàng chục NĐT tại TPHCM và các tỉnh lao đao… Mặc dù vậy, thời gian gần đây không ít NĐT vẫn tham gia các sàn vàng, sàn giao dịch hàng hóa, giao dịch tiền tệ chui, để rồi ôm hận không biết nói với ai.
