Hiểu về bệnh
Đột quỵ có thể xảy ra bất ngờ với bất kỳ ai, không phân biệt tuổi tác, giới tính, nghề nghiệp, tình trạng sức khỏe. Một người trẻ tuổi đang rất khỏe mạnh, không bệnh tật cũng có thể bị đột quỵ mà không có những dấu hiệu báo trước. Hậu quả đột quỵ gây ra rất trầm trọng như: bị liệt nửa thân, mất khả năng giao tiếp, mất khả năng kiểm soát tiểu tiện, hôn mê sâu, tử vong.
Tại Bệnh viện ĐH Y Dược TPHCM, mỗi tháng tiếp nhận 100-120 ca bệnh đột quỵ. Trong số đó, chỉ 8% người bệnh được đưa đến cấp cứu kịp thời trong “thời gian vàng” để được áp dụng các biện pháp điều trị thông mạch máu. Người tuổi cao có nguy cơ đột quỵ cao hơn, nhưng hiện nay tỷ lệ người bị đột quỵ dưới 45 tuổi cũng hoảng 30%.
Đột quỵ là căn bệnh nguy hiểm, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa nguy cơ và giảm thiểu hậu quả. Người bệnh đột quỵ nếu được cấp cứu kịp thời trong thời gian vàng, cơ hội phục hồi trở lại chất lượng cuộc sống như trước rất cao.
Thời gian vàng cấp cứu người bệnh đột quỵ trong khoảng 6 giờ kể từ khi phát bệnh, trong đó 3 giờ đầu được coi là thời gian kim cương. Với đột quỵ, mỗi giây đều quý. Nghĩa là dù cùng được chữa trong thời gian vàng, nhưng người sớm hơn sẽ có kết quả tốt hơn. Bản thân người bệnh hoặc người xung quanh cần nhận biết ngay các dấu hiệu khi đột quỵ xảy ra để đưa đi cấp cứu kịp thời, như bị méo miệng, nói ngọng hoặc không nói được, yếu tay chân một bên.
Đột quỵ có nhiều nguyên nhân. Tuy nhiên, 3 nguyên nhân phổ biến nhất là tăng huyết áp làm thoái hóa tắc mạch hoặc làm nứt vỡ mạch máu não, bệnh lý xơ vữa gây hẹp và tắc động mạch não, rung nhĩ tạo cục máu đông trôi làm tắc mạch não. Ngoài 3 nguyên nhân chính trên, người bị đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, bệnh tim, mạch vành, xơ vữa động mạch chân, béo phì, hút thuốc lá, ít vận động, uống nhiều rượu bia cũng có nguy cơ bị đột quỵ cao hơn.
Để phòng tránh nguy cơ đột quỵ, mọi người cần phải có lối sống lành mạnh, không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia, tăng cường vận động và tập thể dục thể thao, giảm ăn mặn, giảm mỡ béo, tăng cường rau xanh và trái cây. Bên cạnh đó, người bệnh cũng cần khám sức khỏe định kỳ, phát hiện các bệnh lý nguy cơ như tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh tim, xơ vữa động mạch… để chữa trị kịp thời. Người đã từng bị đột quỵ còn cần phải uống các thuốc phòng ngừa và điều trị bệnh căn nguyên.
Ảnh hưởng sức khỏe nặng nề
Bệnh viện ĐH Y Dược vừa tiếp nhận trường hợp của anh N.T.X, 39 tuổi, nhân viên văn phòng ngụ tại quận 6, TPHCM. Anh X hoàn toàn khỏe mạnh, làm việc, sinh hoạt bình thường. Vào một buổi tối, anh đang đứng trong nhà bỗng thấy tay chân phải không điều khiển được. Người thân chạy lại đỡ và hỏi chuyện nhưng thấy anh lơ ngơ, không nói gì được, cũng không có phản ứng với lời người khác. Vợ anh lập tức đưa chồng đến cấp cứu.
Tại đây, các bác sĩ chẩn đoán anh X. bị đột quỵ cấp và khởi động quy trình báo động cấp cứu đột quỵ. Ngay lập tức, các bác sĩ cấp cứu, bác sĩ thần kinh, bác sĩ chẩn đoán hình ảnh, điều dưỡng và các kỹ thuật viên cùng phối hợp khám, đánh giá, làm xét nghiệm, chụp cắt lớp não, giải thích tình trạng người bệnh với gia đình và đưa ra phương án điều trị. Chỉ trong vòng 15 phút từ khi được đưa đến bệnh viện, anh đã được tiêm thuốc thông mạch. Kết quả chụp cắt lớp cho thấy anh X bị tắc một mạch máu lớn lên não, nên người bệnh được đưa đến phòng can thiệp để được rút huyết khối thông mạch bằng dụng cụ. Tại đây, các bác sĩ tiếp tục tiến hành chụp mạch máu và dùng các dụng cụ chuyên dùng luồn trực tiếp vào động mạch, lấy ra cục máu đông đang làm tắc mạch máu của người bệnh.
Thủ thuật kết thúc và các mạch máu não của anh X đã thông suốt hoàn toàn chỉ sau 1 giờ 30 phút tính từ lúc anh có triệu chứng đầu tiên. Sau thủ thuật, anh X đã có thể nói chuyện, tuy tay chân cử động còn yếu. Ngày hôm sau, người bệnh hồi phục hoàn toàn và đã có thể xuất viện sau khi tìm rõ nguyên nhân và lên kế hoạch điều trị lâu dài để phòng ngừa tái phát.
Không may mắn như anh X, chị G, 47 tuổi, làm nghề buôn bán tại TPHCM đột quỵ trong một chuyến du lịch Vũng Tàu. Sau khi quá chén cùng vài người bạn, chị G về ngủ. Sáng hôm sau, người thân gọi dậy nhưng chị G không có phản ứng gì nên đã đưa chị đến bệnh viện cấp cứu. Người bệnh được đưa đến cấp cứu tại bệnh viện trong tình trạng lơ mơ, liệt nửa người, không phản ứng gì với lời nói người khác.
Các bác sĩ tiến hành khám, xét nghiệm, chụp cắt lớp và chẩn đoán chị G bị đột quỵ thiếu máu não nặng do tắc một động mạch lớn trong lúc ngủ. Người bệnh được đưa đến cấp cứu hơn 12 giờ sau khi bị tắc mạch máu não, vượt quá với thời gian vàng trong điều trị đột quỵ. Hình chụp cắt lớp cho thấy gần một nửa bộ não của chị đã bị hư hại, các bác sĩ không thể can thiệp tái thông mạch máu cho người bệnh, chỉ có thể cứu sống tính mạng và giảm thiểu tối đa mức độ ảnh hưởng do đột quỵ để lại. Chị G được cứu sống, nhưng bị liệt nửa người, suy giảm nhận thức và khả năng giao tiếp.
-------------
(*) Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện ĐH Y Dược.
Phó Chủ tịch Hội Đột quỵ TPHCM
-------------
(*) Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện ĐH Y Dược.
Phó Chủ tịch Hội Đột quỵ TPHCM
