Cần cơ chế thông thoáng

Thực tế, chính quyền TP cũng có nhiều đề án nhằm đưa ngành vận tải thủy phát triển, qua đó chia sẻ gánh nặng cho đường bộ, đồng thời giúp kết nối mạnh mẽ với các loại hình giao thông cũng như phát triển du lịch, kinh tế liên vùng.

Chưa tương xứng lợi thế

Theo thống kê của Phòng Quản lý giao thông thủy (thuộc Sở GT-VT TPHCM), hiện TP có mạng lưới giao thông đường thủy với chiều dài gần 1.000km. Cụ thể, TP có 7 tuyến hàng hải dài gần 160km; 9 tuyến đường thủy nội địa quốc gia dài hơn 200km và 94 tuyến đường thủy nội địa địa phương dài hơn 610km.

Với tiềm năng và lợi thế như trên nhưng đến nay hoạt động vận chuyển hành khách bằng đường thủy và du lịch đường sông chỉ mới đang trong giai đoạn chuẩn bị cơ sở để phát triển.

Theo ông Phan Công Bằng, Trưởng phòng Phòng Quản lý giao thông thủy, chính quyền TP đã duyệt đề án phát triển 5 tuyến du lịch đường thủy và dự kiến đưa vào hoạt động 2 tuyến buýt trên sông. Tuy vậy, nhanh nhất phải đến tháng 6 tới Sở GT-VT TP mới đưa vào hoạt động tuyến buýt số 1 từ bến Bạch Đằng (quận 1) đi Thủ Đức.

Còn tuyến số 2 từ bến Bạch Đằng đi quận 8 (dự kiến vào tháng 9) đang gặp vướng mắc do dự án xây dựng cống kiểm soát triều Bến Nghé (quận 1) đang thi công nên cấm tàu, thuyền đi qua. Thời gian tới, Sở GT-VT sẽ làm việc với chủ đầu tư để tìm giải pháp cho tuyến buýt đường sông số 2 hoạt động sớm nhất.

Ông Bằng cho biết mặc dù 11 bến thủy nội địa (cầu tàu, nhà chờ, bến đỗ) trên địa bàn TP vừa hoàn thành cải tạo (bắt đầu thực hiện từ năm 2013) và đưa vào sử dụng đầu năm 2017. Thế nhưng, nhìn chung hệ thống kết cấu hạ tầng các công trình giao thông thủy như cầu cảng, cầu phao, bến cảng, bến sông, bến phà… và phương tiện vận tải thủy nội địa chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra.

Đơn cử, hệ thống tĩnh không các công trình trên một số tuyến đường thủy trọng điểm không đạt quy định nên việc mở các tuyến du lịch hay tuyến buýt đường thủy gặp không ít khó khăn, có những tuyến không thể mở do tĩnh không thông thuyền quá thấp, chẳng hạn cầu đường sắt Bình Lợi (Thủ Đức); cống Nam Lý, cầu Giồng Ông Tố (quận 2); hệ thống cầu trên đường Lê Văn Lương (huyện Nhà Bè).

Vận tải hành khách bằng đường thủy TPHCM chưa đáp ứng kỳ vọng với lợi thế sẵn có.

Mở để thu hút vốn

Theo lãnh đạo Sở GT-VT TPHCM, dự kiến trong giai đoạn 2017-2020, để phát triển hệ thống giao thông thủy, chính quyền TP sẽ bố trí ngân sách khoảng 3.000 tỷ đồng để đầu tư phát triển mạng lưới đường thủy. Song song đó, TP sẽ ưu tiên thực hiện các dự án đầu tư theo hình thức hợp tác công tư (PPP). Trước hết, đầu tư nâng cấp luồng sông Sài Gòn với dự án xây dựng cầu đường sắt Bình Lợi theo hình thức BOT với tổng mức đầu tư hơn 1.300 tỷ đồng, nhằm đáp ứng tĩnh không thông thuyền cho việc phát triển.

Ngoài ra, TP sẽ phát triển các tuyến vận tải hành khách liên tỉnh đi Đồng Nai, Vũng Tàu và các tỉnh miền Tây. Cụ thể, nạo vét, khai thông các tuyến nối sông Sài Gòn, sông Đồng Nai (trong đó kết hợp nâng tĩnh không các cầu đạt quy định) đến các cảng khu vực Cát Lái (nối TPHCM với Đồng Nai) theo hình thức BT như: tuyến Rạch Chiếc, Trao Trảo, Ông Nhiêu, sông Tắc… với tổng mức đầu tư hơn 5.000 tỷ đồng.

Lãnh đạo TP yêu cầu Sở GT-VT cùng các đơn vị liên quan tăng cường công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực giao thông thủy. Kiểm tra, phát hiện, xử lý kịp thời các vi phạm lấn chiếm bờ sông, kênh rạch, các bến thủy hoạt động trái phép. Đồng thời, phối hợp với chính quyền địa phương về công tác giải phóng mặt bằng để đẩy nhanh tiến độ các dự án đường thủy; khai thác hiệu quả quỹ đất trong phạm vi hành lang công trình giao thông để phục vụ đầu tư hệ thống bến bãi, từ đó tạo nguồn thu tái đầu tư và duy tu hạ tầng đường thủy.

Để hiện thực hóa kế hoạch đề ra, các chuyên gia quy hoạch hạ tầng giao thông cho rằng trước hết TP cần chủ động kêu gọi nguồn vốn đầu tư ngoài xã hội. Khó khăn lớn nhất là các nhà đầu tư chưa mặn mà việc đầu tư phát triển các tuyến đường thủy nội địa do nguồn đầu tư lớn nhưng khả năng thu hồi vốn khó khăn. Vì vậy, TP cần có nhiều hình thức thu hút vốn với cơ chế thông thoáng và linh hoạt hơn.