Trước những bấp cập của Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) từ CK, mới đây Hiệp hội Các NĐT tài chính Việt Nam (VAFI) đã đưa ra ý kiến đề xuất về cách tính thuế mới công bằng hơn và mang lại lợi ích cho NĐT.
Đầu tư lỗ cũng phải đóng thuế
Theo Luật Thuế TNCN hiện hành, NĐT cá nhân được lựa chọn 2 hình thức tính thuế. Phương pháp 1: Thuế chuyển nhượng vốn được xác định bằng tổng giá bán trừ đi tổng giá mua, tất cả chi phí hợp lý liên quan đến quá trình đầu tư vốn, sau đó nhân với thuế suất 25%. Tiến trình này được quyết toán sau 1 năm tài chính. Phương pháp 2: Thuế khoán được xác định trên giá bán CK nhân với thuế suất 0,1% sau mỗi giao dịch bán và thu ngay.
 |
Các khoản chi phí đầu tư chứng khoán khó có thể hoạch toán riêng. |
Với phương pháp 1, ngay từ khi xây dựng Dự Luật Thuế TNCN, đã rất nhiều lần Hiệp hội bày tỏ quan điểm không đồng tình với phương pháp này ví nó không khả thi và không quốc gia nào trên thế giới có phương pháp này. Thực tiễn cho tới nay không một NĐT CK nào đăng ký với cơ quan thuế để được áp dụng phương án này. Bởi NĐT cá nhân không phải là tổ chức doanh nghiệp, có số vốn đầu tư được hạch toán riêng, không có bộ máy kế toán. Vốn của NĐT cá nhân được dùng lẫn lộn với nhiều mục đích chi tiêu khác nhau như chi tiêu sinh hoạt gia đình, đầu tư bất động sản, tiền tệ… Các khoản chi phí đầu tư CK khó có thể hạch toán riêng, chưa nói đến việc NĐT không thể có đầy đủ chứng từ chi phí đầu tư CK. Ngoài thị trường niêm yết, còn có thị trường OTC, với thị trường OTC không thể xác định được giá mua, giá bán chính xác. Ngay với những tổ chức kinh doanh CK nhỏ lẻ, Nhà nước cũng không thể kiểm soát được thuế thu nhập doanh nghiệp một cách chính xác.
Phương pháp 2 được một số quốc gia áp dụng vì đơn giản, dễ quản lý việc kê khai tính thuế. Đối với thị trường niêm yết CP, phương pháp này đảm bảo Nhà nước thu được 100% tiền thuế của NĐT cá nhân. Tuy nhiên, nhược điểm cơ bản của phương pháp này là kinh doanh thua lỗ vẫn phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp. Trong bối cảnh TTCK hiện nay, NĐT cá nhân thấy không hợp lý. Với các NĐT giá trị, đầu tư lâu dài hay ít giao dịch CK, mức thuế khoán 0,1% trên giá bán không lớn, có thể chấp nhận được, nhưng với NĐT bám sàn CK, việc mua bán hàng ngày với giá trị giao dịch rất lớn so với vốn tự có, khoản thuế khoán này không nhỏ, nhất là trong giai đoạn TTCK trầm lắng như hiện nay.
Áp thuế theo phương pháp CGT
Thực tế, NĐT CK bám sàn phải mất rất nhiều khoản chi phí cao như phí môi giới CK, lãi vay ngân hàng và thuế khoán trên các giao dịch mua bán liên tục. Nếu kinh doanh có lãi, trừ hết các khoản chi phí như lãi vay, môi giới, thuế, phần lãi chỉ chiếm nhỏ. Trong gần 2 năm qua, đại bộ phận các NĐT bám sàn đều kinh doanh thua lỗ, nhiều người mất hết vốn. Trong khi đó, vai trò của NĐT bám sàn rất quan trọng đối với bất kỳ TTCK nào trên thế giới. Lực lượng đầu tư này là nhân tố cơ bản để tạo lập tính thanh khoản cho thị trường. Nếu TTCK không có tính thanh khoản, ít có giao dịch, không còn ý nghĩa của TTCK nữa. Do vậy, chính sách thuế CK cho NĐT cá nhân cần lấy đối tượng NĐT bám sàn làm trọng tâm để nghiên cứu chính sách.
Từ thực tế này, phương pháp CGT (capital gain tax). Theo đó, thuế chuyển nhượng của một loại CK = [Tổng giá bán bình quân - Tổng giá mua bình quân] x Thuế suất (1%). Phương pháp này có thể xác định thuế chuyển nhượng CK sau 1 ngày giao dịch và CTCK có thể thu ngay nếu NĐT có lãi. Về bản chất, phương pháp này cũng là hình thức thuế CK vì không đưa chi phí vào, tức là cũng không thể xác định lợi tức kinh doanh một cách chính xác. Phương pháp này có nhiều ưu điểm hơn so với thuế khoán gắn với giá bán. Các giao dịch CK không thuộc diện lãi sẽ không phải đóng thuế. Nếu áp dụng phương pháp CGT, các CTCK có thể phải chỉnh sửa bổ sung phần mềm, nhưng không quá phức tạp. Quản lý thuế từ cơ quan thuế sẽ thấy khó hơn so với phương pháp hiện hành, nhưng vẫn rất đơn giản nếu so với việc quản lý thuế từ các đối tượng doanh nghiệp hay hộ kinh doanh nhỏ lẻ. Thời điểm hiện tại của TTCK cũng là thời điểm thích hợp cho việc áp dụng phương pháp CGT vì đã có rất nhiều công ty công chúng tham gia niêm yết CK, tức là thị trường tự do đã được thu hẹp rất nhiều so với trước kia.
Hải Hồ (ghi)
