Vẻ đẹp đổi mới và nguy cơ trọc phú

Mấy ngày trước, khi đi qua cầu Chương Dương trong một buổi sớm sương mù, tôi chợt nhận ra vẻ đẹp thân quen và kỳ lạ của cây cầu Long Biên. Tôi có cảm giác như đã đánh mất cây cầu này từ lâu lắm, bây giờ mới tìm lại được. Đã thấy nhiều cây cầu nổi tiếng ở Hoa Kỳ, Australia, Nhật Bản… và bây giờ có thể nói công bằng rằng cầu Long Biên là một trong những cây cầu đẹp trên thế giới.

Mấy ngày trước, khi đi qua cầu Chương Dương trong một buổi sớm sương mù, tôi chợt nhận ra vẻ đẹp thân quen và kỳ lạ của cây cầu Long Biên. Tôi có cảm giác như đã đánh mất cây cầu này từ lâu lắm, bây giờ mới tìm lại được. Đã thấy nhiều cây cầu nổi tiếng ở Hoa Kỳ, Australia, Nhật Bản… và bây giờ có thể nói công bằng rằng cầu Long Biên là một trong những cây cầu đẹp trên thế giới.

Thế nhưng, người ta một thời từng bàn kế hoạch phá cây cầu này. Chẳng lẽ chúng ta lại tội nghiệp đến như thế hay sao? Cầu Long Biên do một kiến trúc sư người Pháp thiết kế. Đó chính là tác giả tháp Eiffel ở Paris. Nếu cầu Long Biên gọn nhẹ như một bức tranh hay một bức tượng, chắc chắn khi bán đấu giá nó sẽ được người châu Âu mang đi từ lâu rồi. Chỉ đơn giản nó là một vẻ đẹp.

Cầu Long Biên.

Cầu Long Biên.

Thời đổi mới, khi có tiền khấm khá trong túi, chúng ta dễ trở thành trọc phú. Hầu như hàng tuần tôi đều từ thành phố về quê. Sự thay đổi quá nhanh của những làng mạc hai bên đường làm tôi vui ít, buồn nhiều. Vui vì đời sống của người dân được cải thiện, nhưng buồn nhiều vì những vẻ đẹp thôn quê đang ngày càng bị tàn phá.

 Cứ mỗi năm hãy trở lại thăm lại một làng quê, bạn sẽ kinh ngạc vì sự đổi thay ở đó. Trong niềm vui về điều kiện sống của nông dân được cải thiện, có một nỗi buồn khôn tả trào dâng.

 Đó là nỗi buồn về hình ảnh làng quê Việt Nam đang ngày ngày mờ đi và có nguy cơ biến mất. Những ngôi nhà mái ngói, bờ rào dâm bụt, hồ sen bán nguyệt… được thay dần bằng nhà bê tông mái bằng thô thiển. Có quá nhiều thứ được xây dựng rất kiên cố nhưng khó gọi đó là nhà và thật xấu hổ khi gắn từ kiến trúc vào đó. Phố không phải phố, làng không phải làng. Sự tinh tế, yên tĩnh và thơ mộng của làng quê Việt Nam chỉ mới hơn mười năm về trước giờ đã không còn. Chúng ta vẫn có thể xây những ngôi nhà 2-3 tầng với mái ngói đỏ tươi ở làng để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của nông dân, nhưng không hề mất đi phong vị làng Việt Nam. Kiến trúc sẽ giúp làm được điều đó không một chút khó khăn. Nhưng chúng ta đã không làm để rồi phải hối tiếc. Tôi chưa bao giờ thấy chính quyền đặt ra vấn đề này.

Có không ít kiến trúc sư đã đưa ra những giải pháp tuyệt vời về nhà ở tại nông thôn. Nhưng những công trình nghiên cứu của họ chỉ được nhắc đến trong một cuộc hội thảo nào đó và rồi bị rơi vào quên lãng. người nông dân không ý thức được điều đó. Cũng không ai nói cho họ hiểu điều đó. Với những đồng tiền, ao vườn, với nhu cầu sống, nếu chúng ta có ý thức, thẩm mỹ và có luật xây dựng, chắc chắn sẽ có những làng quê vừa truyền thống vừa hiện đại.

Hình như chúng ta đang chỉ sống với những giấc mơ quá ngắn của 5 năm, 10 năm mà không có được những giấc mơ của một đời người và của nhiều đời sau. Với tốc độ phát triển như hiện nay, chỉ 20 năm nữa thôi, những làng quê truyền thống Việt Nam thơ mộng sẽ biến thành những khu dân cư hổ lốn, oi bức và nặng nề của những “lô cốt” bê tông. Trong một khu dân cư như vậy, chắc chắn những nét văn hóa truyền thống của làng quê Việt Nam sẽ bị triệt tiêu. 20 năm không dài, chỉ một cái tặc lưỡi quay đi của những người có trách nhiệm là khoảng thời gian ấy vút qua. Đến lúc ấy, chúng ta lại bừng tỉnh. Nhưng sự thờ ơ của chúng ta chắc chắn phải trả một giá vô cùng đắt.

Làng quê Việt Nam. Nguồn: xomnhipanh

Làng quê Việt Nam. Nguồn: xomnhipanh

Không chỉ ở nông thôn, mà ở ngay Hà Nội cũng có những trọc phú xuất hiện trong thời kinh tế thị trường. Hãy nhìn những ngôi nhà họ xây và đồ dùng trong nhà bày biện. Nhiều năm trước tôi đến nhà một gia đình bắt đầu có tiền và kinh ngạc khi thấy họ dùng đồ khảm trai tràn ngập, cả cái giá để giày dép cũng khảm trai. Vẻ hào nhoáng thiếu thẩm mỹ như vậy không phải chỉ ở nhà người dân, mà xuất hiện cả ở không ít cơ quan nhà nước, xây dựng, bày trí như để khoe của. Nhìn những tòa nhà như thế đã thấy cái phong cách của “quan”, đầy tính cửa quyền. Kiến trúc cũng là văn hóa, là tâm hồn.

Năm 2002, ở sân bay thủ đô của Malaysia, tôi gặp một cô gái người Việt sang du học. Cô gái đó quả thực như một tiệm kim hoàn di động. Cô đeo rất nhiều đồ trang sức bằng vàng trên người. Tôi hỏi sao lại đeo nhiều vàng như thế, cô nói rằng để cho họ biết người Việt Nam đâu có nghèo hèn, lạc hậu. Một cách tự hào thật ngớ ngẩn và thảm hại. Cô có biết đâu rằng vật trang sức quyền uy và quyến rũ nhất của con người hay của một dân tộc chính là những giá trị văn hóa.

Tôi từng chứng kiến những bữa tiệc tiếp khách nước ngoài ngập tràn bia, rượu, thực phẩm. Không ít người nước ngoài được tiếp đãi như thế đã băn khoăn hỏi tôi vì sao người Việt Nam lại có thể lãng phí đến như vậy, trong khi Việt Nam là một trong những nước nghèo. Chúng ta vẫn còn bị chủ nghĩa hình thức thống trị. Và chủ nghĩa hình thức đang biến chúng ta thành những trọc phú.

Các tin khác