Kể từ khi giá vàng giảm hơn 45% so với đạt đỉnh vào tháng 9-2011, có rất ít người còn nhắc đến vàng. Vậy vàng đang ở đâu trong cuộc chiến tranh tiền tệ lần 3 này?
Hệ quả chiến tranh tiền tệ (K2): Rủi ro sụp đổ toàn cầu
Hệ quả chiến tranh tiền tệ (K1): Cuộc chơi của nước lớn
Trú ẩn vào vàng
Trong kỳ 2, ĐTTC đã giải thích cuộc chiến tranh tiền tệ lần 3 không đơn thuần là việc phá giá một đồng tiền này so với đồng tiền khác để giành lợi thế cạnh tranh, mà là rủi ro khả năng sụp đổ hệ thống tiền tệ. Nghĩa là, việc mất niềm tin vào tiền giấy và nguy cơ xuất hiện làn sóng thu mua tài sản cố định. Từ năm 2008-2011, vàng tạo ra cơn sốt thực sự khi FED liên tục bơm tiền qua gói QE1 và QE2. Tuy nhiên, việc Nhật Bản, Anh và nay là Eurozone tham gia nới lỏng tiền tệ, đã khiến đồng USD tăng giá, kéo theo vàng giảm hơn 45% trong vòng 4 năm qua.
Nhưng sự thực có phải như vậy? Các ngân hàng trung ương (NHTƯ) trên thế giới đang tham gia một cuộc chiến giành giựt vàng rất khốc liệt. Sự tụt dốc của giá vàng không phản ánh đúng nhu cầu thực sự của vàng vì nó không diễn ra trên sàn giao dịch mà là cuộc thu gom trực tiếp tại các mỏ vàng. Mặc dù còn nhiều tranh luận về vai trò của vàng (hàng hóa đơn thuần hay là một hệ thống tiền tệ), các NHTƯ vẫn đẩy mạnh mua vàng vì vàng là tiền.
Trong 10 năm (2002-2012), các NHTƯ đã mua ròng hơn 1.000 tấn vàng/năm, lớn hơn 1/3 lượng cung vàng hàng năm của thế giới. Thậm chí, vàng sau khi khai thác tại mỏ được chuyển thẳng tới hầm dự trữ vàng của các NHTƯ. Trong đó các nền kinh tế mới nổi mua khoảng 400 tấn vàng/năm từ các nhà khai thác vàng hoặc từ thị trường mở. Vàng có xu hướng di chuyển từ Tây sang Đông, đặc biệt Trung Quốc như một con nghiện khát vàng. Quốc gia này với khát vọng muốn thay đổi vị trí thống trị của đồng USD đã đẩy mạnh thu gom vàng.
Hiện nay, dù chưa có con số chính xác về số vàng dự trữ của Trung Quốc, nhưng theo các chuyên gia tính đến đầu năm 2015, Trung Quốc đang nắm giữ khoảng 4.000 tấn vàng, vượt qua Pháp, Italia, Đức và cả IMF, trở thành quốc gia nắm giữ vàng lớn thứ 2 sau Hoa Kỳ. Nga cũng nỗ lực mua vàng. Trong 10 năm (2004-2014), dự trữ vàng của Nga tăng 250%, từ 390 tấn lên hơn 1.100 tấn. Tuy nhiên, quy mô dự trữ vàng của Hoa Kỳ thì không nước nào sánh kịp. Hiện nay, ước tính tại hầm dự trữ vàng của FED đang cất giữ khoảng 6.400 tấn.
Hệ thống bản vị vàng mới?
Rõ ràng, các NHTƯ đang hiểu rõ điều gì sẽ diễn ra đối với cuộc chiến tranh tiền tệ lần 3: Đó là một hệ thống tiền tệ bản vị vàng mới có khả năng ra đời. Cuộc chiến tranh tiền tệ lần 3 có thể không được kết thúc bằng những hiệp định ngừng phá giá như 2 cuộc chiến trước mà bằng con đường duy nhất: cải tổ lại hệ thống tiền tệ toàn cầu. Cuộc chiến tranh tiền tệ lần 3 phải được giải quyết triệt để di sản của 2 cuộc chiến tranh tiền tệ trước để lại.
Các nhà chiêm tinh học dự báo, có thể đến những năm 2020, hệ thống tiền tệ toàn cầu sẽ được sắp xếp lại. James Rickards, tác giả cuốn sách Currency Wars (Cuộc chiến tiền tệ), cho rằng hệ thống bản vị vàng mới có thiết kế khả thi và hiệu quả hơn tùy thuộc vào việc thiết kế như thế nào và điều kiện nào khi được tung ra. Hệ thống bản vị vàng cổ điển, từ 1870-1914, đã thành công lớn với việc tạo ra một giai đoạn ổn định giá cả, tăng trưởng thực cao và các phát minh lớn. Ngược lại, hệ thống bản vị vàng-tỷ giá từ 1922 đến 1939 bị thất bại và tạo ra Đại suy thoái.
Thực chất, hệ thống bản vị vàng-tỷ giá từ năm 1922-1939 được xây dựng giả tạo nhằm mục đích xóa bỏ bản vị vàng của các NHTƯ như FED và BOE (NHTƯ Anh). Sau thế chiến thứ nhất, kinh tế Hoa Kỳ tăng trưởng mạnh mẽ, trong khi nước Anh chìm vào trạng thái trì trệ. Lạm phát của Hoa Kỳ do đó cao hơn hẳn so với Anh. Tuy nhiên BOE lại duy trì mức lãi suất cao hơn so với FED với mục tiêu khôi phục lại bản vị vàng. Kết quả vàng đổ vào Anh khiến đồng bảng tăng giá và nền kinh tế Anh sụp đổ.
Tuy nhiên sau đó, Hoa Kỳ lại xuất hiện tình trạng bong bóng tài chính dẫn đến cuộc sụp đổ chứng khoán vào năm 1929. Những diễn biến trên càng cho thấy hệ lụy của chế độ tiền giấy danh nghĩa không neo vào vàng là 2 cuộc chiến tranh tiền tệ diễn ra sau đó. Trong đó, cuộc chiến tranh tiền tệ lần thứ nhất đã tạo ra thế chiến thứ hai (1939-1945), còn cuộc chiến tranh tiền tệ lần thứ 2 thì góp phần tạo ra một bong bóng tài chính to hơn.
Quốc gia ít dự trữ vàng thua thiệt
Tuy nhiên, tương lai của hệ thống bản vị vàng mới đang là tranh cãi của giới phân tích với hàng loạt vấn đề: Đồng tiền dự trữ toàn cầu là USD hay là một đơn vị tiền tệ toàn cầu khác? Tỷ lệ dự trữ vàng của đồng tiền mới là bao nhiêu? Cách xác định tỷ giá giữa các tiền tệ? Hiện tại, đồng SDR (quyền rút vốn đặc biệt) của IMF được cho là ứng cử viên cho đơn vị toàn cầu mới. Nhưng đây không phải là SDR cũ mà là một SDR mới - một đồng tiền được bảo đảm bằng vàng và tự do chuyển đổi thành vàng, hoặc một đồng nội tệ của bất cứ thành viên nào của hệ thống.
Hệ thống này có thể gồm 2 lớp. Lớp đầu tiên có thể là SDR, được định nghĩa bằng tỷ trọng cụ thể trong vàng. Lớp thứ 2 gồm các tiền tệ riêng lẻ của mỗi quốc gia thành viên, chẳng hạn như USD, EUR, yen Nhật hoặc bảng Anh. Mỗi đơn vị tiền tệ có thể được định nghĩa như một số lượng cụ thể của SDR. Vì đồng nội tệ được định nghĩa trong SDR và SDR được định nghĩa bằng vàng, bằng cách mở rộng mỗi đồng nội tệ sẽ có một giá trị cụ thể của vàng. Theo đó, mỗi đồng nội tệ có mối quan hệ với SDR và vàng, đồng thời có mối quan hệ cố định với các đồng tiền khác. Thí dụ, 1EUR = 1SDR; 1,5USD =1SDR, tức 1EUR =1,5USD.
Để tham gia hệ thống SDR vàng mới, các quốc gia thành viên phải có một tài khoản thanh toán, nghĩa là đồng nội tệ của họ có thể tự do chuyển đổi thành SDR, vàng, hoặc tiền tệ của các quốc gia thành viên khác. Đây không phải là vấn đề lớn đối với Hoa Kỳ, Nhật Bản, Eurozone và các thành viên khác hiện đã có tài khoản vãng lai mở, nhưng nó có thể trở ngại với Trung Quốc, vốn chưa có tài khoản. Đây là lý do tại sao Trung Quốc từ năm 2014 đã có tham vọng bước vào danh mục SDR. Các thành viên được khuyến khích chấp nhận đồng SDR bảo đảm bằng vàng mới như là một đơn vị thanh toán trong khả năng lớn nhất có thể.
Các thị trường toàn cầu như dầu mỏ và các nguồn tài nguyên khác có thể chuyển sang định giá bằng SDR hơn là USD. Các doanh nghiệp đa quốc gia lớn trên thế giới như IBM hoặc Exxon, có thể vẫn tiếp tục được nắm giữ SDR; nhiều thước đo kinh tế như sản lượng toàn cầu, cán cân thanh toán, có thể được tính toán và đo lường theo đồng SDR.
Cuối cùng, thị trường trái phiếu định danh bằng đồng SDR phát triển, với sự tham gia của các quốc gia nước ngoài, các công ty đa quốc gia, các ngân hàng địa phương và được mua lại bởi các quỹ đầu tư quốc gia và các quỹ hưu trí. Thị trường trái phiếu có trung gian là các ngân hàng toàn cầu quy mô lớn, chẳng hạn như Goldman Sachs, dưới sự giám sát của IMF. IMF lúc này trở thành một NHTƯ toàn cầu.
 |
Ảnh minh họa. |
Ban đầu, hệ thống mới có thể hoạt động không có sự mở rộng của cung tiền trên toàn cầu. Bất cứ quốc gia nào muốn có SDR và các đồng nội tệ khác. IMF chỉ thực hiện nới lỏng tiền tệ trong những trường hợp ngoại lệ và được sự chấp nhận của đa số thành viên trong các thành viên tham gia IMF trong hệ thống bản vị vàng mới.
Dựa trên việc hạn chế phát hành các đồng SDR mới, hệ thống sẽ tung ra một SDR như là một mốc neo và là một đơn vị thanh toán nhưng chỉ tồn tại một số lượng nhỏ các SDR. Cung tiền tệ cơ sở toàn cầu của các thành viên sẽ tạo nên tổng cung tiền toàn cầu, giống như ngày hôm nay, và tổng cung tiền này là điểm tham chiếu để xác định mức giá vàng hợp lý.
Hệ thống bản vị vàng mới có thể giải quyết được 3 vấn đề kinh tế quan trọng nhất của thế giới hiện nay: Sự sụt giảm của đồng USD, nợ treo lơ lửng trên đầu và sự đổ xô vào vàng. Chỉ có hệ thống bản vị vàng mới có thể chấm dứt cuộc chiến tranh tiền tệ lần 3. Do đó, việc các NHTƯ đang đẩy mạnh việc mua gom vàng cũng là nhằm có được một tiếng nói lớn hơn trong một hệ thống tiền tệ mới. Như vậy, thua thiệt sẽ dành cho các quốc gia có dự trữ vàng ít.
(Còn tiếp)
