Voi trắng là động vật quý hiếm. Nó rất đắt giá nên không ai dùng nó để làm những việc thực tế như kéo gỗ, thồ hàng... Vì vậy, người ta dùng thuật ngữ “voi trắng” để chỉ những dự án hoang phí, tốn nhiều tiền của và công sức nhưng chẳng có tác dụng thực tiễn. Trong loạt bài này, ĐTTC nói về một số sân bay được xếp vào diện voi trắng nổi bật trên thế giới.
Với 1 bảng Anh, bạn có thể mua được 1/2 lon đậu, 2 gói khoai tây chiên hoặc... 1 sân bay ở Tây Ban Nha! Tờ Daily Mail của Anh viết như vậy trong số ra ngày 24-4.
Đầu tư đón đầu…
Tờ báo nói đến sân bay Ciudad Real Central, hay còn được biết là sân bay Don Quijote hoặc sân bay Nam Madrid. Sân bay được xây dựng với kinh phí hơn 1 tỷ EUR, vào lúc nền kinh tế xứ bò tót đang trong giai đoạn bùng nổ. Người ta dự tính sân bay sẽ đón đầu sự mở rộng thần tốc của kinh tế Tây Ban Nha lúc đó, phục vụ cho cả thành phố và vùng ven biển. Với hệ thống tàu cao tốc, sân bay cách trung tâm Madrid 50 phút, cách Córdoba cũng 50 phút, cách Seville và Malaga chưa tới 2 giờ.
Sân bay Ciudad có một đường băng duy nhất dài 4,2km và rộng 60m (dài nhất châu Âu), có khả năng phục vụ các chuyến bay thương mại quốc gia và quốc tế. Một phần sân bay được thiết kế để phục vụ cho máy bay cá nhân và thể thao. Quy hoạch của nó còn gồm một khu vực bảo trì, một sân bay trực thăng và 1 khu công nghiệp rộng trên 8km². Nhà ga hành khách có thể xử lý tối đa 10 triệu hành khách/năm và có thể thông qua hàng hóa tối đa 47.000 tấn mỗi năm.
Khi một ông trùm xây dựng địa phương đưa ra ý tưởng về một sân bay ở Ciudad Real, tiền bạc rất dồi dào cho các dự án công trình công cộng ở Tây Ban Nha. Đó là những năm 1990. Mỗi thành phố ở xứ sở bò tót đều có ít nhất 1 dự án lớn được quy hoạch để khẳng định mình và thu hút du khách.
Chẳng hạn Bilbao đã có bảo tàng Guggenheim, hiển nhiên Ciudad Real cũng nên có sân bay của riêng mình. Sân bay Ciudad Real là một dự án tư nhân, vì lợi nhuận cá nhân, nhưng những người đứng đàng sau nó không khó thu hút sự ủng hộ của các chính trị gia.
Trước khi Ciudad trở thành “sân bay ma”, các ngân hàng tiết kiệm địa phương của Tây Ban Nha (caja) có một khác biệt quan trọng so với các ngân hàng cùng loại ở những nơi khác: các quan chức chính trị địa phương ngồi ở HĐQT. Vì vậy, các công ty cần phải được ủng hộ chính trị đối với các dự án lớn mới mong được các caja đổ tiền đầu tư. Lúc đó, dự án sân bay Ciudad được sự ủng hộ của cả 2 đảng phái chính trị địa phương.
“Những nghiên cứu của các nhà đầu tư sân bay cho biết nó sẽ tạo ra 6.000 việc làm và thúc đẩy kinh tế thăng hoa. Sẽ có một sự khác biệt rõ rệt trước và sau khi sân bay Ciudad ra đời” - Santiago Moreno, một phát ngôn viên của Đảng PSOE - một đảng cầm quyền khu vực lúc đó, nói.
Nhưng rồi sân bay đã mở đường băng thẳng tới một cuộc suy thoái thế giới tồi tệ nhất gần 100 năm qua. Castilla La Mancha, thương hiệu một ngân hàng đã trở thành caja đầu tiên ở Tây Ban Nha bị cuốn vào khủng hoảng. Caja này có tới 70% cổ phần đầu tư trực tiếp và gián tiếp ở sân bay Ciudad.
Nhiều caja ở Tây Ban Nha sau đó đã phải sáp nhập hoặc bị thôn tính do “dính chàm” nợ xấu quá cao. Ngân hàng Trung ương Tây Ban Nha (BOS) đã phạt 2 trong số các chính trị gia ngồi trong HĐQT Caja Castilla La Mancha với cáo buộc "vi phạm nghiêm trọng các quy định trong ngành ngân hàng”.
Hay vì bất động sản?
“Bạn có thể nghĩ rằng sân bay đã thất bại vì cuộc khủng hoảng, nhưng tôi tin chắc rằng các cổ đông không bao giờ nghĩ rằng nó sẽ hiệu quả, bởi lợi nhuận duy nhất ở sân bay này là tòa nhà của nó” - nhà báo điều tra địa phương Carlos Otto nói.
Báo cáo phá sản chính thức của sân bay dường như chứng minh điều này. Báo cáo viết: “Các khoản vay đủ để trang trải các giai đoạn xây dựng nhưng không có ý tưởng về việc đầu tư những thứ cần thiết để giúp sân bay hoạt động như một doanh nghiệp”. Báo cáo cho biết các ngân hàng được các cổ đông tiếp cận để vay nói rằng họ không nghĩ mô hình kinh doanh của sân bay là khả thi.
“Nó chưa từng được điều hành như một doanh nghiệp đúng nghĩa” - một cựu nhân viên sân bay (giấu tên) nói. “Công việc nhàm chán đến nỗi nhân viên chúng tôi đã tổ chức những cuộc thi đối với bất cứ thứ gì có bánh xe, kể cả máy đánh bóng sàn. Một số người còn thường ra sân bay để bắt thỏ”. Nhân viên hầu như không có việc gì để làm.
Có những chuyến bay quốc tế đến từ London Stansted và những chuyến bay nội địa từ Barcelona và Palma de Mallorca. Nhưng trong năm cuối cùng, cả ngày cũng không có chuyến bay nào hạ cánh xuống đường băng dài 4,2km của nó, được thiết kế để phục vụ dòng máy bay mới Airbus 380 - máy bay chở khách lớn nhất thế giới lúc đó.
 |
Cảnh hoang tàn ở sân bay Ciudad hiện nay. |
Nhà báo Carlos Otto cho rằng các nhà đầu tư tư nhân đã thúc đẩy dự án sân bay vì tin rằng chính quyền khu vực sẽ đảm bảo lợi nhuận của họ thông qua việc trợ cấp cho các hãng hàng không bay tới đó. Đảng cầm quyền khu vực hiện nay là Popular, đã cáo buộc đảng cầm quyền tiền nhiệm lãng phí hàng triệu EUR. Cho đến nay vẫn chưa biết chính xác dự án sân bay tiêu tốn bao nhiêu tiền của, nhưng ước tính khoảng hơn 1 tỷ EUR.
Sự thiếu minh bạch này là một trong những nguyên nhân đẩy nền kinh tế Tây Ban Nha vào khủng hoảng. Carmen Delgado, một cư dân gần sân bay, cho biết dự án sân bay đã buộc cư dân khu vực bán đất đai của họ, để nay trắng tay và không có việc làm ổn định như trước. “Đất đai là tất cả với chúng tôi. Nếu có đất bạn có thể có cà chua, khoai tây, gia súc, ô liu để làm dầu... Nhưng nay thì sao? Chúng tôi đã bị cướp trắng trợn” - Delgado nói.
Tháng 4-2012, sân bay Ciudad chính thức bị đóng cửa. Ngày 9-12-2013, chính phủ rao bán sân bay này với giá khởi điểm 100 triệu EUR nhưng không có ai mua. Đến ngày 27-7-2014, tòa án đồng ý gia hạn thời gian rao bán sân bay thêm lần thứ 7 với giá khởi điểm 80 triệu EUR.
Đến nay, do không có khách chào mua nên việc bán đấu giá đã hủy mức giá tối thiểu, có nghĩa bạn có thể mua nó với giá chỉ 1 bảng. Nhưng vẫn không ai dám dây vào, vì một khi trở thành chủ sở hữu, bạn sẽ mang nghĩa vụ nợ của sân bay, ước tính lên tới hàng trăm triệu EUR.
(Còn tiếp)
