Hiện nay Trung Quốc là nước đứng đầu về sản xuất ô tô và xe có động cơ. Đó là thành quả từ những chính sách khuyến khích nghiên cứu và phát triển (R&D) công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp phụ trợ (CNPT) ngành ô tô.
> Công nghiệp phụ trợ các nước (k2): Nhật Bản và Malaysia
> Công nghiệp phụ trợ các nước (K1): Thái Lan 10 năm “lột xác”
Khuyến khích công nghệ
Từ cuối những năm 1970, Trung Quốc đã ý thức được tình trạng lạc hậu nên đã có nhiều chính sách khuyến khích phát triển công nghệ. Thời kỳ đầu, Bắc Kinh khuyến khích nhập khẩu công nghệ từ bên ngoài để thay thế công nghệ lạc hậu của các ngành công nghiệp trong nước. Nước này cũng đưa ra nhiều chính sách khuyến khích phát triển R&D với tham vọng tự chủ về công nghệ.
Gần đây, cũng có những tin đồn cho rằng chính phủ Trung Quốc hỗ trợ cho các chiến dịch tin tặc ăn cắp công nghệ của các công ty công nghệ hàng đầu thế giới. Mới đây nhất là việc các quan chức Hoa Kỳ cáo buộc hacker thuộc quân đội Trung Quốc ăn cắp công nghệ quốc phòng. Tuy nhiên, cho đến nay Bắc Kinh vẫn luôn phản bác những điều đó.
Vai trò của nhà nước trong hoạt động R&D ở Trung Quốc rất lớn. Đa số dự án R&D công nghệ đều được thực hiện và tài trợ theo kế hoạch chung của chính phủ và sự chỉ đạo của chính phủ vẫn là những định hướng quan trọng quyết định sự phát triển hoạt động này.
Nhà nước soạn thảo và tài trợ các dự án lớn về R&D công nghệ hướng tới các mục tiêu trung và dài hạn trong các kế hoạch kinh tế 5 năm. Ngoài ra, các dự án R&D còn nhằm phát triển và tăng cường công nghiệp hóa và thương mại hóa kết quả nghiên cứu khoa học, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bằng các sản phẩm công nghệ cao có khả năng cạnh tranh trong nước và thế giới.
Có thể kể các chương trình R&D tiêu biểu do Bắc Kinh triển khai như chương trình “Đốm lửa” (năm 1986) tập trung đầu tư 7 lĩnh vực then chốt: công nghệ sinh học, công nghệ thông tin, công nghệ vũ trụ, công nghệ laze, tự động hóa, công nghệ năng lượng và công nghệ vật liệu tiên tiến; chương trình “Ngọn đuốc” (năm 1988) được đề xướng nhằm thúc đẩy nhanh việc ứng dụng công nghệ trong các doanh nghiệp...
Cách làm phổ biến của Trung Quốc là đặt các trường đại học và khu nghiên cứu khoa học ở các khu công nghiệp chính, giúp tiện lợi và kịp thời cung cấp nguồn nhân lực và công nghệ cho các doanh nghiệp, khiến nhà đầu tư yên tâm đầu tư vào các khu công nghiệp.
Có thể thấy mật độ dày đặc các trường đại học, viện nghiên cứu bên cạnh một số khu công nghiệp lớn, như Haidian có 232 viện nghiên cứu, 73 trường đại học; Changping có 114 viện nghiên cứu, 14 trường đại học... Ngoài ra, Trung Quốc cũng có những chính sách khuyến khích R&D của các công ty nước ngoài (FDI).
Chẳng hạn miễn thuế nhập khẩu cho những thiết bị và công nghệ hỗ trợ cho phòng thí nghiệm của các công ty FDI; miễn thuế doanh thu cho thu nhập từ việc chuyển giao công nghệ; những công ty FDI có trung tâm R&D ở Trung Quốc được phép nhập khẩu và bán một số sản phẩm công nghệ cao để thử nghiệm trong thị trường địa phương.
Tính đến năm 2002 Trung Quốc có trên 400 công ty FDI đã thiết lập những trung tâm R&D độc lập, như Microsoft, GE, Motorola, Intel, GM, Honda, Siemens, Nortel, Volkswagen...
Thu hút FDI
Ngoài việc khuyến khích phát triển công nghệ, Trung Quốc còn đưa ra nhiều chính sách nhằm thu hút các công ty FDI trong ngành công nghiệp chính và CNPT. Chẳng hạn, năm 1996 Bắc Kinh đưa ra Quy định về khuyến khích FDI, theo đó, giảm mức thuế thu nhập cho các doanh nghiệp FDI từ 30% xuống còn 15%, đặc biệt các doanh nghiệp ở đặc khu kinh tế chỉ còn 10%; miễn thuế 5 năm đầu cho doanh nghiệp FDI mới thành lập ở những đặc khu, miễn thuế thu nhập khi chuyển lãi ra nước ngoài, hoàn trả thuế thu nhập cho phần lợi nhuận dùng để tái đầu tư…
Ngoài ra, Trung Quốc chú trọng xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng hiện đại, đồng bộ để nhà đầu tư yên tâm hoạt động.
Một triễn lãm ô tô ở Trung Quốc, nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới. |
Trong công nghiệp ô tô, Trung Quốc đã thành lập những khu vực CNPT chuyên cung cấp linh phụ kiện cho các nhà sản xuất ô tô nước ngoài. Đó là các doanh nghiệp CNPT hỗ trợ cho Nissan, Honda ở tỉnh Quảng Châu - nơi các hãng ô tô của Nhật Bản đặt nhà máy.
Các công ty sản xuất linh phụ kiện không chỉ bó hẹp việc cung cấp sản phẩm hỗ trợ cho riêng một công ty, mà mở rộng thị trường sang những công ty xung quanh. Trung Quốc còn thành lập các liên doanh trong công nghiệp ô tô và những ngành CNPT liên quan, thí dụ Tập đoàn Công nghiệp ô tô - xe máy Quảng Châu (GAIG). Ngoài ra, chính quyền cũng tạo điều kiện thành lập 16 liên doanh giữa những công ty liên kết của GAIG và 16 công ty khác, như Toyota Bosyoku, Honda Engineering...
Để phát triển CNPT, Trung Quốc còn đẩy mạnh hoạt động mua lại các cơ sở sản xuất linh phụ kiện nước ngoài. Điển hình là vụ Wanxing mua lại Automotive Component Holding (một tổ hợp gồm 17 nhà máy và 6 xí nghiệp do Ford nắm quyền kiểm soát từ năm 2000); Weichai mua lại Delphi (thuộc GM), dây chuyền sản xuất phanh, hệ thống treo, chi tiết cabin và tay lái; Lifan mua công nghệ của BMW và Chrysler. Nhờ những chính sách này, xuất khẩu sản phẩm CNPT của Trung Quốc liên tục tăng qua các năm.
----------------------
Kỳ 4: Hàn Quốc và Đài Loan