Thế giới vô cực - Kỳ 2: G20 biến chất

Thực ra tình trạng thiếu hợp tác và hục hặc ở G20 đã trở thành chuyện thường ngày. 4 thập niên sau Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NNT), các thế lực lớn vẫn không nhất trí làm thế nào để xây dựng và duy trì một cơ chế hiệu quả có thể ngăn chặn việc phổ biết thứ vũ khí nguy hiểm nhất hành tinh. Trong thực tế, chính sách phòng vệ toàn cầu về cơ bản luôn giống như một trò chơi tổng bất biến (zero-sum), khi một nước hoặc một khối các nước tối đa hóa khả năng quốc phòng của họ, đối phương sẽ bị đe dọa về quân sự và ngược lại.

Gần đây, G20 nổi lên như một cơ chế dẫn dắt toàn cầu. Nhưng khi cuộc khủng hoảng tài chính dần lùi vào dĩ vãng, cơ chế này đang tiến tới đường cùng của việc có cũng được, không có cũng chẳng sao. Ngày càng có những bằng chứng cho thấy G20 đang bị chia rẽ sâu sắc do chính phủ nào cũng ưu tiên bảo vệ quyền lợi nước mình và chỉ xem những mục tiêu chung như hàng thứ cấp.

Trò chơi tổng bất biến

Thực ra tình trạng thiếu hợp tác và hục hặc ở G20 đã trở thành chuyện thường ngày. 4 thập niên sau Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NNT), các thế lực lớn vẫn không nhất trí làm thế nào để xây dựng và duy trì một cơ chế hiệu quả có thể ngăn chặn việc phổ biết thứ vũ khí nguy hiểm nhất hành tinh. Trong thực tế, chính sách phòng vệ toàn cầu về cơ bản luôn giống như một trò chơi tổng bất biến (zero-sum), khi một nước hoặc một khối các nước tối đa hóa khả năng quốc phòng của họ, đối phương sẽ bị đe dọa về quân sự và ngược lại.

Lãnh đạo các nước G20 đang bị chia rẽ do mưu cầu lợi ích cá nhân.

Lãnh đạo các nước G20 đang bị chia rẽ do mưu cầu lợi ích cá nhân.

Thương mại quốc tế lại là một trò chơi khác, có thể mang lại lợi ích cho tất cả các bên. Nhưng những phân khúc về lợi ích kinh tế trước chấn động của cuộc khủng hoảng tài chính đã làm tổn hại sự hợp tác kinh tế toàn cầu. Trong quá khứ, kinh tế toàn cầu phụ thuộc vào một bá chủ - Anh ở thế kỷ 18, 19 và Hoa Kỳ ở thế kỷ 20 - để thiết lập một khung an ninh cần thiết cho thị trường tự do, mậu dịch tự do và lưu động vốn. Nhưng trong bối cảnh vị thế quốc tế của Hoa Kỳ ngày càng giảm cùng những bất đồng chính sách sâu sắc giữa các nước, đã nổi lên 2 nước ở châu Á: Trung Quốc và Ấn Độ.

Tăng trưởng của Trung Quốc và Ấn Độ cho phép người tiêu dùng phương Tây tiếp cận dễ dàng những thị trường tăng trưởng nhanh nhất thế giới, giúp các nhà hoạch định chính sách Hoa Kỳ, châu Âu kiểm soát được lạm phát thông qua hoạt động nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ rẻ hơn. Đổi lại, Hoa Kỳ, châu Âu và Nhật Bản giúp các nền kinh tế đang phát triển tạo ra công ăn việc làm bằng cách mua một lượng lớn hàng xuất khẩu của họ và duy trì sự ổn định chính trị quốc tế.

Tuy nhiên, trong 20 năm tới các cuộc đàm phán về kinh tế và mậu dịch có lẽ sẽ đầy tính cạnh tranh, giống như những tranh cãi hiện nay xung quanh vấn đề không phổ biến vũ khí hạt nhân và thay đổi khí hậu. Các vòng đàm phán Doha gần như đã chết và Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) không thể ngăn chặn xu hướng bảo hộ gia tăng cùng với sự chững lại của kinh tế toàn cầu. Những xung đột quanh tự do hóa mậu dịch gần đây đã chia rẽ Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu (EU), Brazil, Trung Quốc, Ấn Độ và những nền kinh tế mới nổi khác, khi các chính phủ chỉ chăm chăm bảo vệ thị trường lao động và các ngành công nghiệp trong nước họ bằng những biện pháp gây khó khăn cho người nước ngoài.

Vũ đài hay võ đài?

Trước khi cuộc họp thượng đỉnh G20 diễn ra ở Seoul (Hàn Quốc) hồi tháng 11 năm ngoái, các nhà chức trách Ấn Độ và Brazil hùa với những người đồng nhiệm ở Hoa Kỳ và châu Âu lên án Trung Quốc thao túng giá trị NDT. Nhưng khi Hoa Kỳ đưa vấn đề ra trước hội nghị, Bộ trưởng Bộ Tài chính Brazil lại lên án Hoa Kỳ đã dùng biện pháp “nới lỏng định lượng” (bơm tiền) quá nhiều, trong khi Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Đức chỉ trích chính sách của Hoa Kỳ là “ngờ nghệch”.

Những bất đồng khác bao gồm tranh cãi xung quanh các khoản trợ cấp cho nông dân ở Hoa Kỳ và châu Âu, việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, thuế chống phá giá; quan ngại xung quanh các quỹ đầu tư quốc gia… đã giới hạn khả năng nắm những vị trí kiểm soát của các quỹ này trong những công ty phương Tây, mà đa phần ở Hoa Kỳ. Rồi cuộc chạy đua của Trung Quốc trong việc tìm kiếm nguồn tài nguyên thiên nhiên dài hạn ở nước ngoài như châu Phi, Mỹ Latin và nhiều nơi khác ở thế giới mới nổi càng làm gia tăng mâu thuẫn với Hoa Kỳ.

Lãnh đạo các nước G20 đang bị chia rẽ do mưu cầu lợi ích riêng.

G20 là diễn đàn của 20 nền kinh tế lớn gồm 19 quốc gia có nền kinh tế lớn nhất (tính theo GDP) và Liên minh châu Âu (EU). Thành lập từ năm 1999 và hiện chiếm 85% nền kinh tế thế giới, G20 bao gồm nhóm 7 nước công nghiệp phát triển (G7) là Hoa Kỳ, Đức, Nhật Bản, Pháp, Anh, Italia và Canada cùng một số thành viên khác như EU và các nước Argentina, Australia, Brazil, Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Mexico, Nga, Saudi Arabia, Nam Phi, Hàn Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ.

Chủ nghĩa bảo hộ tài chính và tài sản cũng đang gia tăng. Một công ty dầu mỏ thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc đã cố mua lại công ty năng lượng Hoa Kỳ Unocal năm 2005. Một năm sau tập đoàn quốc doanh Dubai Ports World cố mua lại một công ty có thể cho họ hoạt động ở một số cảng biển Hoa Kỳ. Những vụ mua lại này đều khiến Hoa Kỳ khó chịu. Đơn giản vì các công ty Hoa Kỳ từng vấp phải những hoạt động giới hạn đầu tư tương tự tại châu Âu và châu Á. Trong thực tế, hầu như không có định nghĩa quốc tế cụ thể cho những thứ gọi là “hạ tầng thiết yếu” - những loại tài sản mà các chính phủ thường ngăn chặn đầu tư từ bên ngoài - và đây sẽ là một vấn đề chính trị không thể gỡ bỏ trong tương lai gần.

Sự bảo thủ và ích kỷ đang làm nảy sinh nhiều mâu thuẫn quốc tế, nhất là việc làm thế nào để bảo đảm một sự tan chảy kinh tế toàn cầu không bao giờ xảy ra nữa. Đặc biệt sự ổn định tài chính và tiền tệ trong tương lai đòi hỏi sự hợp tác lớn hơn nhiều đối với vấn đề luật định và kiểm soát hệ thống tài chính. Thế nhưng vẫn còn những bất đồng sâu sắc xung quanh các vấn đề này. Chính phủ nhiều nước đang phát triển sợ rằng thiết lập một khung luật định quốc tế khắt khe hơn đối với các công ty tài chính sẽ khiến họ dính chặt hơn với hệ thống tài chính của các nền kinh tế phương Tây, nơi đã tạo ra cuộc khủng hoảng hiện tại. Giữa các nền kinh tế phát triển cũng có những bất đồng lớn về việc làm sao cải tổ hệ thống luật định và giám sát các định chế tài chính.

----------

> Kỳ 1: Loạn nhóm G

> Kỳ 3: Tiến đến G0

Các tin khác