Lễ thượng cờ ở đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải. Quảng Trị chuyển biến mạnh mẽ, quyết tâm bằng những việc làm cụ thể, hiệu quả" - Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ghi nhận, đánh giá cao những nỗ lực phấn đấu và bước chuyển tích cực của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Quảng Trị trong chuyến thăm và làm việc với lãnh đạo tỉnh mới đây.
Địa đầu giới tuyến máu lửa
Đứng trên cầu Hiền Lương mới sơn, mang hai màu xanh - vàng như chứng tích năm xưa, nhiều cựu chiến binh đã òa khóc. Trong chiến tranh họ đều ước mơ được đặt bước chân lên cây cầu lịch sử này, đã là niềm hạnh phúc vô cùng lớn, huống hồ nay còn được tận mắt chứng kiến sự đổi thay đầy sức sống trên “miền đất chết” dọc đôi bờ Bến Hải. Rất nhiều người con nước Việt và các đoàn lãnh đạo Đảng, Nhà nước về với các di tích lịch sử khu vực cầu Hiền Lương tham dự lễ hội Thống nhất non sông để tri ân, tưởng niệm những chiến sĩ, đồng bào đã ngã xuống hai bên bờ sông Bến Hải trong suốt hơn 20 năm chia cắt, được tổ chức vào dịp 30-4 hàng năm.
Cầu Hiền Lương nối liền Quốc lộ 1A, bắc qua sông Bến Hải tại km 735 thuộc thôn Hiền Lương, xã Vĩnh Thành, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị vào năm 1928. Trước đó muốn qua lại sông Bến Hải người ta chỉ có một cách đi đò. Cầu rộng 2m, đóng bằng cọc sắt, dành riêng cho người đi bộ, còn nếu đi bằng xe bò, xe ngựa hoặc ô tô phải qua phà. Sau nhiều lần nâng cấp mở rộng, vào năm 1952 người ta xây lại cây cầu này hoành tráng hơn với chiều dài 178m, rộng 4m, trọng tải 18 tấn.
Cầu chia làm hai phần, mỗi bên dài 89m. Sau Hiệp định Genève, sông Bến Hải trở thành giới tuyến quân sự tạm thời, để 2 năm sau sẽ tiến hành cuộc tổng tuyển cử thống nhất đất nước. Nhưng với âm mưu thôn tính miền Nam, đế quốc Mỹ đã chia cắt đất nước ta 21 năm trời ròng rã. Quảng Trị trở thành vành đai trắng bởi phải gánh chịu hàng chục vạn tấn bom đạn, chất độc hóa học. Cây cầu Hiền Lương trở thành biểu tượng của nỗi đau chia cắt Bắc - Nam và khát vọng thống nhất non sông của cả dân tộc Việt Nam. Đã có hàng triệu người con ưu tú của Tổ quốc anh dũng ngã xuống để nối lại hai bờ Bến Hải, nối lại non sông liền một dải.
Ông Nguyễn Văn Hùng, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Trị, cho biết đôi bờ Hiền Lương - Bến Hải là tên gọi cho cụm di tích ở hai bên bờ sông Bến Hải tại khu vực cầu Hiền Lương. Cụm di tích này đã được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt vào năm 2013.
Ngược lại dòng thời gian, phía Bắc cầu Hiền Lương ngày 10-8-1954, phía ta dựng cột cờ bằng cây phi lao cao 12m, với lá cờ rộng 15,36m2. Ở bờ Nam địch cắm cờ của chúng lên nóc lô cốt Xuân Hòa cao 15m. Đồng bào hai bờ giới tuyến yêu cầu cờ ta nhất định phải cao hơn cờ địch.
Và trước sự khiêu khích của địch, tháng 7-1957, quân ta đã xây dựng cột cờ bằng thép ống cao 34,5m với lá cờ rộng 108m2. Trên đỉnh cột cờ gắn ngôi sao bằng đồng đường kính 1,2m. Năm 1962, với vật liệu chở từ Hà Nội vào, quân và dân Vĩnh Linh xây dựng cột cờ mới cao 38,6m với lá cờ rộng 134m2, nặng 15kg.
Đây là cột cờ cao nhất khu vực giới tuyến. “Ta đã đánh trên 300 trận lớn nhỏ; 3 lần bắt biệt kích địch vượt sông đặt mìn phá cột cờ, 2 chiến sĩ công an vũ trang hy sinh, 8 bị thương, 11 dân quân Hiền Lương ngã xuống để lá cờ Tổ quốc luôn tung bay trên bầu trời giới tuyến” - ông Nguyễn Văn Hùng kể lại.
Bước chuyển mạnh mẽ
45 năm sau ngày giải phóng tỉnh Quảng Trị (1-5-1972 – 1-5-2017), Bến Hải - Hiền Lương đã vươn mình trỗi dậy bằng sự thay da đổi thịt. Bờ sông đã được kè bêtông đẹp như công viên. Đứng bên này sông, nhìn qua mặt nước Hiền Lương lấp loáng nắng trưa, phía bờ Bắc cánh đồng nuôi tôm với những máy sủi khí tung bọt trắng xóa, thật khó hình dung những khắc khoải cách chia của hơn nửa thế kỷ trước.
Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị Nguyễn Đức Chính phấn khởi cho biết, cùng với người dân Vĩnh Linh, các huyện thị của tỉnh Quảng Trị bước ra khỏi chiến tranh từ hoang tàn đổ nát, mất mát, hy sinh lớn lao. Song người dân Quảng Trị đã đoàn kết bắt tay ngay vào gây dựng lại từ đầu và từng bước hồi sinh quê hương. Những con đường nhựa hóa hoặc bê tông, những khu đô thị, những ngôi nhà cao tầng mọc lên khắp nơi, đã cho thấy sự thay da đổi thịt, vươn lên mạnh mẽ của một vùng vốn được coi là “vùng đất chết”.
Trên lĩnh vực kinh tế, trong năm 2016 dù còn gặp nhiều khó khăn, nhất là ảnh hưởng sự cố môi trường biển nhưng tổng giá trị sản phẩm toàn tỉnh Quảng Trị tăng 6,5% so với năm 2015; thu ngân sách nhà nước đạt 2.203 tỷ đồng; kim ngạch xuất khẩu đạt 210 triệu USD, tăng 5,1% so với năm 2015; chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) xếp thứ 43, tăng 10 bậc, ở nhóm khá của cả nước; thu hút được 38 dự án đầu tư...
Trong nội bộ từng ngành kinh tế, cơ cấu sản xuất từng bước có sự thay đổi theo hướng tăng hàm lượng sử dụng công nghệ mới; sản xuất gắn với thị trường và khai thác tiềm năng, lợi thế của từng vùng. Với lợi thế về vị trí địa lý - kinh tế là đầu cầu của Hành lang kinh tế Đông - Tây về phía Việt Nam, đặc biệt từ khi cầu Hữu Nghị II nối Lào - Thái Lan được khánh thành, đánh dấu sự khai thông của tuyến hành lang này, tỉnh Quảng Trị đã có nhiều nỗ lực góp phần thúc đẩy sự phát triển, biến hành lang giao thông thành hành lang kinh tế, hành lang công nghiệp để mở ra triển vọng cho phát triển kinh tế - xã hội ở mảnh đất này.
