(ĐTTCO) - Nhà nghiên cứu Ca Văn Thỉnh (1902-1987) không chỉ là một trí thức cách mạng, mà còn là tác giả nhiều công trình biên khảo có giá trị về văn hóa và văn học Nam bộ. Cuốn sách “Đất và người Nam bộ” vừa được NXB Trẻ ấn hành, in lại nhiều bài viết quan trọng Ca Văn Thỉnh đã công bố trên tờ Đại Việt những năm 1942-1943, lấy bút danh Ngạc Xuyên (tên chữ Hán của Rạch Cái Sấu nơi quê nhà ông ở Mỏ Cày, Bến Tre).
Những ai quan tâm đến lịch sử đều biết, Mạc Thiên Tứ (còn có tên gọi Mạc Thiên Tích) là con trai của Mạc Cửu - người khai phá đất Hà Tiên, Kiên Giang. Mạc Thiên Tứ đã lập ra tao đàn Chiêu Anh Các lừng lẫy trong hành trang văn chương những người mở cõi phương Nam. Bài viết “Minh bột di ngư, một quyển sách hai văn xã” của Ca Văn Thỉnh nhằm chứng minh tác phẩm này của Mạc Thiên Tứ, chứ không phải của Trịnh Hoài Đức, như nhiều tư liệu nhầm lẫn.
In trong cuốn “Đất và người Nam bộ” từ trang 37 đến trang 46, bài viết “Minh bột di ngư, một quyển sách hai văn xã” được chú thích: “Minh bột di ngư có nghĩa là ông chài còn sót lại ở đất Minh Bột”. Như vậy, Minh Bột được xác lập như một địa danh ư? Thực sự Minh Bột hay Minh bột? Ngay trong bài viết của mình, Ca Văn Thỉnh cho rằng: “Ngụ ý của Mạc Thiên Tứ là muốn ví mình - một bực di thần của nhà Minh, như cá ở biển “Minh” còn sót lại”. Rõ ràng, không thể tồn tại Minh Bột như một cái tên riêng.
Độc giả cần hiểu “Minh bột di ngư” như thế nào? Trong văn cảnh “Minh bột di ngư”, chữ “bột có nghĩa là “cái vịnh”, mới phù hợp với chữ “ngư”. Nếu Minh Bột có thật và nằm ở rẻo cao nào đó, sẽ phá sản chữ “ngư”. Vì không hiểu chữ “bột”, nên bài viết “Minh bột di ngư, một quyển sách hai thi xã” in trong cuốn “Đất và người Nam bộ” được tiện tay sửa… morat khá bất cập, chỗ thì “Minh Bột”, chỗ thì “Minh bột”. Cũng không thể chê trách biên tập viên, bởi lẽ chính cuốn Tự điển Văn học bộ mới - NXB Thế Giới in năm 2004, cũng giải nghĩa “Minh bột di ngư” là “ông chài còn sót lại ở đất Minh Bột”.
Một động tác viết hoa rất đơn giản, “Minh bột” thành “Minh Bột”, thì không ai phải chịu trách nhiệm về ý nghĩa của chữ… bột. Thế nhưng, làm như vậy không công bằng với Mạc Thiên Tứ, với Ca Văn Thỉnh, và với cả bạn đọc hâm mộ văn đàn Chiêu Anh Các.
