 |
Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang nghiên cứu một dự luật có tên gọi là “Luật Doanh nghiệp nhỏ và vừa” trình xin ý kiến Chính phủ, với hy vọng thúc đẩy sự phát triển của khu vực doanh nghiệp tư nhân (DNTN) ở Việt Nam, dự kiến sẽ được hoàn thành và đưa ra lấy ý kiến trong năm 2015.
Dù Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư vừa được Quốc hội thông qua, nhưng tinh thần chính của dự luật này là giúp tạo ra nền tảng thuận lợi nhất để DNTN nói chung và người dân nói riêng khởi nghiệp và bắt tay vào thực hiện các ý tưởng kinh doanh; giúp hình thành các quỹ để các DNTN tiếp cận nguồn vốn tín dụng rẻ hơn, thời hạn dài hơn.
Ngoài ra, Nhà nước cũng sẽ có cơ chế giúp các DNTN non trẻ, xây dựng thương hiệu, ứng dụng công nghệ…Đây là thông tin được doanh nghiệp nhỏ và vừa đồng lòng ủng hộ.
Năm 2014 kinh tế Việt Nam đã có những dấu hiệu phục hồi đáng kể, là năm đầu tiên trong kế hoạch 5 năm (2011-2015) tăng trưởng kinh tế (GDP) không chỉ về đích mà còn vượt kế hoạch (đạt 5,98% so kế hoạch 5,8%, cao hơn mức tăng 5,25% của năm 2012 và 5,42% năm 2013).
Song đà phục hồi tăng trưởng phụ thuộc chủ yếu vào khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI), còn doanh nghiệp trong nước vẫn đối mặt khó khăn. Nói như Bộ trưởng Bộ Kế hoạch - Đầu tư Bùi Quang Vinh nhìn nhận: “Bất cứ quốc gia nào muốn đi lên cũng phải phát triển hệ thống doanh nghiệp nội địa, trong đó chủ yếu là DNTN, chứ không thể coi khu vực FDI là chủ thể của nền kinh tế”. Vậy đâu là nút thắt kìm hãm sự phát triển của khối doanh nghiệp trong nước?
Theo thống kê từ Vietnam Report, khối DNTN trong nước có nhiều doanh nghiệp lọt vào Bảng xếp hạng 500 doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam (BXH VNR500) năm 2014, chiếm khoảng 44%, nhưng tổng doanh thu lại ở mức thấp nhất với 18,6% tổng doanh thu toàn bảng, giảm 0,8% so với bảng xếp hạng năm 2013. Điều này cho thấy hoạt động của các DNTN trong nước thời gian qua đang đi xuống.
Cũng theo BXH VNR500, xét về tỷ số lợi nhuận ròng trên tài sản, khối DNTN trong nước có hệ số ROA trung bình đạt 5,7%, đồng nghĩa với mỗi 100 đồng tài sản tạo ra chưa đến 6 đồng lợi nhuận. Đây là mức thấp nhất so với các khối doanh nghiệp FDI (13%) và Nhà nước (6,2%).
Có thể thấy, DNTN Việt Nam trong những năm gần đây chỉ lớn lên về mặt số lượng, thiếu yếu tố chất lượng kèm theo. Báo cáo mới đây của VCCI cho thấy, trong số hơn 400.000 doanh nghiệp đang hoạt động có tới 96% là DNTN, với đa phần là các doanh nghiệp quy mô vừa, nhỏ và siêu nhỏ. Tuy lớn về số lượng nhưng sức cạnh tranh của DNTN trong nước nhìn chung kém. Lấy một thí dụ, như khi người tiêu dùng lựa chọn nước rửa chén, họ sẽ nghĩ tới Sunlight trước khi nhìn vào thương hiệu Mỹ Hảo.
Cũng dễ hiểu, Mỹ Hảo có phần kém cạnh hơn bởi thương hiệu này vốn yếu thế về nguồn lực tài chính, kinh nghiệm quảng bá và xây dựng kênh phân phối. Vấn đề mấu chốt đầu tiên của khối DNTN trong nước có thể dễ dàng nhận thấy thiếu vốn là trở ngại lớn nhất. Thống kê cho thấy tỷ lệ nợ/tổng tài sản của khối DNTN trong nước hiện đang ở mức cao nhất, trên 67%. Bởi phần lớn tài sản của khối DNTN trong nước hiện nay là từ vốn vay, do đó rủi ro tài chính của khối doanh nghiệp này sẽ cao hơn các khối doanh nghiệp khác.
Thiếu vốn cũng là vấn đề gây đau đầu và là nguyên nhân của khá nhiều vụ phá sản của các DNTN trong nước. Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB) trong Báo cáo Cập nhật tình hình phát triển kinh tế Việt Nam (tháng 12-2014), số doanh nghiệp trong nước đóng cửa hoặc tạm ngừng hoạt động đang ngày càng tăng.
Nguyên nhân do DNTN trong nước dường như chịu tác động bởi các yếu tố: tiếp cận nguồn vốn hạn chế, nhu cầu tiêu dùng trong nước thấp và sân chơi bất bình đẳng so với khu vực doanh nghiệp nhà nước. Với các DNTN lớn, việc huy động vốn vay từ các tổ chức tài chính hay kêu gọi từ phía cổ đông chiến lược không quá khó, nhưng với các doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ, phải chật vật mới tiếp cận nguồn vốn.
Vay từ ngân hàng đã khó, vay từ nhà đầu tư lại càng khó hơn nếu họ không có một phương án kinh doanh và kế hoạch phát triển đủ thuyết phục. Đây là yếu điểm lớn nhất làm hạn chế khả năng cạnh tranh của các DNTN trong nước.
Nhiều ý kiến cho rằng, DNTN trong nước yếu thế hơn bởi họ không được ưu đãi như các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp nhà nước. Nguyên nhân đó không sai, tuy nhiên nếu chỉ ngồi chờ đợi sự hỗ trợ nào đó từ bên ngoài vô hình trung sẽ làm DNTN mất đi những ưu thế vốn có của mình, như sự năng động, tính sáng tạo và tự chủ hoạt động.
Có lẽ đã đến lúc DNTN trong nước phải chấp nhận “tự thân vận động” để tìm cho mình một con đường đúng sở trường, thay vì kinh doanh đa ngành đa lĩnh vực, bên cạnh đó cần sự hỗ trợ của Nhà nước từ Luật Doanh nghiệp nhỏ và vừa đang được đề xuất.
