Việc bán nhà, hóa giá cho người thuê nhà, hay bán đất công phải tuân thủ những quy định của pháp luật. Và nguyên tắc được xác định từ lâu là phải thực hiện nghiêm túc đấu thầu mua sắm công, bán đấu giá tài sản nhà nước. Thế nhưng hiện nay, quy định này đang bị không ít nơi xé rào, bất chấp những quy định của pháp luật, gây thất thoát số tiền lớn của nhà nước.
Điển hình là việc suốt một thời gian dài, tại TP Đà Nẵng để xảy ra tình trạng bán hàng loạt nhà và đất công sản có diện tích lớn cho các doanh nghiệp và cá nhân. Những công sản này thường nằm ở vị trí đắc địa tại trung tâm thành phố. Điều bất thường là nhiều tổ chức, cá nhân liên lục được ưu ái mua đất và nhà, có điện tích lên đến vài ngàn mét vuông. Như trường hợp Phan Văn Anh Vũ và những công ty của đối tượng này đã mua ít nhất 31 dự án nhà công sản.
Thủ đoạn thường bắt đầu từ việc xin thuê đất và nhà do nhà nước quản lý, sau đó lập thủ tục xin mua lại không qua đấu giá, xin miễn giảm tiền mua nhà và giảm hệ số sinh lợi. Việc bán nhà và đất công sản được chủ tịch UBND thành phố những thời điểm đó đồng ý bằng quyết định. Chính việc mua bán nhà và đất công sản thiếu minh bạch, trái quy định pháp luật nhiều đối tượng đã gom được rất nhiều nhà có nguồn gốc từ công sản để trục lợi, ngân sách nhà nước thiệt hại hàng ngàn tỷ đồng.
Hay mới đây, Bí thư Thành ủy TPHCM Nguyễn Thiện Nhân đã chỉ đạo Ủy ban Kiểm tra Thành ủy khẩn trương tổ chức kiểm tra các dấu hiệu vi phạm pháp luật và quy định của Thành ủy về quản lý các doanh nghiệp thuộc sở hữu của Thành ủy; làm rõ vi phạm các cá nhân, tập thể liên quan trong việc chuyển nhượng hơn 30ha đất tại khu dân cư Phước Kiển, xã Phước Kiển, huyện Nhà Bè; làm rõ nội dung, tính chất, mức độ, hậu quả các vi phạm, trách nhiệm của các cá nhân và tập thể liên quan, báo cáo Ban Thường vụ Thành ủy trước ngày 8-5 tới.
Về nguyên tắc, đất công sản do chính quyền địa phương hay doanh nghiệp được giao quản lý, trong trường hợp muốn bán lại, nhượng lại cho chủ đầu tư khác phải tổ chức đấu thầu. Nhưng thực tế, các khu đất của nhà nước đều được chuyển nhượng, sang tên hoặc chỉ định đầu tư mà không hề qua đấu giá công khai.
Đặc biệt, các khu vực đất công sản có vị trí đắc địa được định giá rẻ mạt, dễ dàng rơi vào tay doanh nghiệp hay tư nhân và bị sử dụng sai mục đích, đang là vấn đề gây nhức nhối trong dư luận.
Tình trạng “chảy máu” đất vàng, đất công sản do nhiều nguyên nhân. Từ những bất cập, thiếu đồng bộ trong hệ thống chính sách, nhận thức chưa đầy đủ của một số người đến tình trạng lạm dụng kẽ hở luật định, sự không tuân thủ đúng hoặc thiếu công khai, minh bạch trong tính toán giá trị và có lợi ích nhóm.
Theo đó, cần phải có một cơ chế rõ ràng cho câu chuyện đất công, tài sản công để quản lý khai thác hiệu quả quỹ đất này. Nếu không “chảy máu” tài sản đất công sẽ ảnh hưởng đến công tác quản lý chung, ảnh hưởng đến bộ mặt đô thị, đặc biệt là trong việc nâng cao chất lượng sống cho người dân và nhiều hệ lụy khác.
Nước ta có Luật Quản lý sử dụng tài sản công nhưng đó mới chỉ tạo ra bộ khung pháp lý cơ bản. Trong việc sử dụng quỹ đất công, cần phải có những nghị định, thông tư hướng dẫn cụ thể đi kèm nhằm đảm bảo Luật được thực hiện nghiêm chỉnh và minh bạch. Thậm chí phải nhanh chóng có những thay đổi về quản lý tài sản, đất đai phù hợp với thực tiễn. Vấn đề đặt ra là phải xác định được lợi ích của 3 bên doanh nghiệp, chính quyền và cộng đồng, hài hòa trong tổng thể đô thị.
Điều người dân mong muốn là nhanh chóng có một cuộc tổng rà soát, thống kê toàn bộ tài sản công trên cả nước, đặc biệt là đất đai và trụ sở cơ quan. Đất công nào chưa được sử dụng hoặc sử dụng không đúng mục đích phải kiên quyết thu hồi. Phải chỉ rõ khu đất nào đang giao cho các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trên địa bàn và công khai cho người dân biết.
Chỉ khi công khai như vậy, người dân mới biết mà giúp chính quyền giám sát cũng như phản ánh sai phạm diễn ra trên những khu đất đó. Đối với những khu đất đã thu hồi nên đấu giá công khai. Đặc biệt, cần xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức được giao quản lý, sử dụng đất công và xử lý nghiêm minh nếu có sai phạm.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tại hội nghị trực tuyến toàn quốc về tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về cơ chế, chính sách liên quan đến lĩnh vực đầu tư xây dựng cuối tuần qua, đã phát biểu: “Phải tiến hành đấu giá công khai, không để chọn nhà thầu tùy tiện, tham nhũng, tạo điều kiện cho xin-cho. Tại hội nghị này, tôi quán triệt đến nơi đến chốn điều này”.
