(ĐTTCO) - Trong bối cảnh quá tải hạ tầng giao thông đô thị, đặc biệt là khu trung tâm TPHCM, nhiều chuyên gia quy hoạch không gian đô thị cho rằng, cần tổ chức sắp xếp lại từng khu vực dân cư gắn liền với các trục giao thông trọng điểm. Qua đó, vừa đảm bảo tính kết nối, vừa tạo ra không gian đô thị phù hợp.
Khu dân cư gắn kết hạ tầng giao thông
Theo Sở Giao thông-Vận tải (GTVT) TPHCM, hiện TP có hơn 8 triệu xe gắn máy và ô tô. Bình quân trong giai đoạn 2010-2016, tỷ lệ tăng trưởng phương tiện hàng năm là 8,4%. Trong khi đó, tổng diện tích mặt đường hơn 37 triệu m2, vỉa hè hơn 15 triệu m2. Thế nhưng, theo quy chuẩn chung, diện tích dành cho giao thông cần 200-240 triệu m2, tức gấp 4-5 lần so với hiện nay.
Tổng các tuyến đường trên địa bàn TP hơn 4.100km. Trong đó, hơn 1.700km đường đô thị rộng trên 7m (phù hợp cho ô tô, xe buýt), còn lại chỉ phù hợp cho xe 2 bánh (chiếm tỷ lệ gần 60%). Có thể thấy diện tích dành cho giao thông của TPHCM hiện nay rất thấp, trong khi lượng phương tiện tham gia giao thông ngày càng tăng. Cùng với quá trình đô thị hóa nhanh, nhất là khu trung tâm TP mọc lên ngày càng nhiều cao ốc, đã gây áp lực rất lớn lên hạ tầng không gian đô thị.
Theo TS.KTS Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TP, không gian đô thị TP có cấu trúc không bình thường, nhìn khái quát có hình lát bánh tét. Trong đó, vùng nhân bánh là khu vực quận 1, 3, 5 và 10. Phần lớn diện tích khu vực các quận nội và ngoại thành còn lại được phát triển tự phát trước và sau năm 1975. Cấu trúc các khu vực đô thị thiếu quy hoạch này chủ yếu là đường hẻm và nhà phố dạng ống. Đây là nguyên nhân cơ bản gây ra các vấn nạn đô thị, đặc biệt là ùn tắc giao thông.
“TPHCM có cấu trúc không gian dàn trải, hệ thống giao thông không đồng bộ, không đủ lượng đường giao thông cần thiết. Do đó, việc “vun” dân vào những nơi có điều kiện giao thông đối nội và đối ngoại tốt nhất là chìa khóa mở nút thắt. Theo đó, mỗi trung tâm là 1 khu ở hoàn chỉnh về hạ tầng và được nối kết với nhau bằng hệ thống giao thông công cộng khối lớn và các trục đường chính đô thị. Đối với các khu đô thị cũ không đủ tiêu chuẩn về hạ tầng đô thị, cần có kế hoạch từng bước cải tạo, nâng cấp theo đúng nguyên tắc hạ tầng đi trước” - TS.KTS Cương phân tích.
Còn theo PGS.TS Nguyễn Trọng Hòa, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, cần phân bố dân cư dọc theo các trục giao thông chính để chỉnh trang đô thị theo hướng phát triển bền vững và chống ùn tắc giao thông. Chẳng hạn, tại mỗi ga của tuyến metro cần xây khu dân cư tập trung đầy đủ hệ thống hạ tầng kỹ thuật và xã hội. Tuyến metro có vai trò như cầu nối, phục vụ nhu cầu đi lại của người dân trong khu vực và đưa người ở những khu vực khác đến làm việc, học tập.
“Kinh nghiệm phát triển đô thị ở nhiều TP trên thế giới cho thấy đây là phương thức phát triển đô thị bền vững, bởi gắn kết trong đô thị là hệ thống vận tải hành khách công cộng. Nếu không hình thành ngay các khu dân cư lớn nằm dọc các ga, nguy cơ rất lớn cho viễn cảnh các tuyến metro, xe buýt nhanh (BRT) không có đủ lượng khách cần thiết để vận hành hiệu quả” - PGS.TS Hòa nhận định.
 |
| TPHCM cần phát triển khu dân cư phân bố dọc các trục giao thông trọng điểm để giãn dân. |
Mở cơ chế thu hút nhà đầu tư
Trong bối cảnh nhiều nhà đầu tư tìm mọi cách để được xây dựng cao ốc trong nội thành, gây quá tải về hạ tầng không gian đô thị, TS. Trần Du Lịch, nguyên Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội TPHCM, cho rằng TP nên ban hành hoặc đề xuất Chính phủ ban hành nhiều cơ chế ưu đãi đối với nhà đầu tư tham gia phát triển các khu đô thị vệ tinh hoặc các khu đô thị nằm ở khu vực đầu mối các trục giao thông lớn như nhà ga metro, BRT.
Cơ chế ưu đãi này phải hấp dẫn để các nhà đầu tư sẵn sàng chuyển từ khu vực nội thành, đặc biệt là khu trung tâm ra đầu tư xây dựng các đô thị vệ tinh hoặc các khu dân cư mới gắn liền với các đầu mối giao thông. Mặt khác, TP phải có kế hoạch kêu gọi đầu tư vào hệ thống hạ tầng kỹ thuật kết nối đến các đô thị này, bởi khi giao thông thuận tiện sẽ kéo người dân giãn ra.
Đại diện Sở Quy hoạch - Kiến trúc (QH-KT) TPHCM cho rằng, TP cần có chương trình thực hiện quy hoạch phát triển một cách bài bản. Bởi với những tồn tại trong cấu trúc hạ tầng giao thông lẫn quy hoạch không gian đô thị hiện nay, nạn kẹt xe, quá tải, hay phân bố dân cư vẫn bộc lộ nhiều bất cập.
Lâu nay TP mới xây dựng các công trình bên trên, chưa lo đến công trình bên dưới mang tính kết nối. Do đó, phát triển các khu đô thị mới đồng bộ theo quy hoạch được duyệt, cùng với các giải pháp của ngành giao thông, sẽ kéo giãn dân, làm giảm nguy cơ ùn tắc giao thông và quá tải không gian đô thị.
Theo Quyết định 24/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng TPHCM đến năm 2025, xác định hướng phát triển TP theo mô hình tập trung - đa cực, khu vực trung tâm là khu vực nội thành với bán kính 15km và 4 cực phát triển. Với mô hình này, ngoài khu trung tâm trên địa bàn quận 1, 3 và một phần quận 4, Bình Thạnh (930ha), sẽ mở rộng trung tâm sang khu Thủ Thiêm, quận 2 (737ha).
Bên cạnh đó, phân bố các trung tâm ở phía Đông tại quận 9 (280ha); phía Nam thuộc khu A của đô thị mới Nam TP (110ha); phía Bắc thuộc khu đô thị mới Tây-Bắc (500ha); phía Tây khu vực giáp Quốc lộ 1 thuộc huyện Bình Chánh (200ha)… Thế nhưng, đến nay TP mới phát triển được khu A của Khu đô thị mới Nam TP; khu đô thị mới Thủ Thiêm đang ở giai đoạn đầu tư hạ tầng kỹ thuật; các trung tâm cấp TP còn lại chưa triển khai thực hiện theo quy hoạch. Vì thế, việc cần có cơ chế mở để thu hút nhà đầu tư tham gia phát triển hạ tầng đô thị TPHCM càng trở nên cấp thiết hơn.
