Trên quê hương cây di sản

(ĐTTCO) - Suối Giàng mùa nào cũng đẹp. Nhưng ấn tượng nhất có lẽ vẫn là những dịp đầu xuân, khi chút se lạnh còn vương vấn trên những triền đồi, hòa quyện trên những nương chè cũng là lúc người dân nơi đây tổ chức lễ cúng tôn vinh cây chè cổ Shan Tuyết Suối Giàng. 

Lễ hội nhằm tôn vinh nét văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc Mông với truyền thống yêu lao động sản xuất. 

Quà tặng mẹ thiên nhiên
Như kẻ lữ khách lang thang khám phá cái đẹp hoang sơ của núi rừng thiên nhiên ban tặng, chúng tôi đến với xã Suối Giàng, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái. Nơi này được ví như mảnh đất được mẹ thiên nhiên ban tặng để những nàng tiên trời xuống vui chơi thỏa thích. Mỗi du khách đến đây mới thấy được Suối Giàng đẹp “kỳ lạ, thần thánh”. Khí hậu như một Sapa thu nhỏ với “mây vờn nắng nhạt quanh năm”. Ngôi nhà sàn của người Mông ẩn khuất sau những hàng chè cổ thụ Shan Tuyết hàng trăm năm tuổi. Mỗi khi chiều buông những làn mây trắng từ đỉnh núi cao thẳm sà xuống dưới chân đồi như một dòng suối chảy trong xanh. 
Đêm buông xuống thật nhanh trên rẻo cao cũng là lúc lữ khách tôi phải tìm chỗ nghỉ chân. Và thật tuyệt khi ngôi nhà sàn của ông Sổng A Nụ, người Mông làm du lịch, đang mở rộng cửa đón khách. Bếp lửa than hồng, thịt nướng, rượu men lá và tiếng thậm thịch của cối giã gạo giúp du khách xua đi cái rét cắt da cắt thịt. Ông Sổng A Nụ luôn cười vang khi có khách đến ở. Ông bảo: “Uống rượu ở vùng cao khó say lắm, rượu chỉ làm cho người ta ấm bụng, nóng cái người lên thôi”.
Trên quê hương cây di sản ảnh 1 Chè cổ thụ Tuyết Shan Suối Giàng được chứng nhận là cây di sản Việt Nam.
Đúng là vậy, uống nhiều rượu “gần như no cái bụng” mà chúng tôi nào có thấy say. Những cây chè Tuyết San trăm năm tuổi gắn với truyền thuyết huyền bí ngoài kia luôn khơi dậy sự tò mò của lữ khách. Như đọc được suy nghĩ của khách, ông Sổng A Nụ trèo lên cây chè cổ thụ dưới sân hái nắm lá xanh mướt cho vào nồi nước đang sôi trên bếp, ông rót cho mỗi người một bát. Ông Nụ bảo cứ uống chè đi đã, vừa uống vừa thổi, vừa nghe truyền thuyết về cây chè Tuyết Shan mới thấy vị chè nơi đây. Sự thúc giục muốn được khám phá, cả đoàn du khách không ai bảo ai đều bưng bát.
Ngụm một hơi nước chè, ông Sổng A Nụ bảo: “Người Mông nơi đây uống chè Suối Giàng để cảm nhận được sự kết tinh đạo lý làm người là quý trọng nhau, tin tưởng nhau, yêu thương nhau thì uống cùng nhau, không phân biệt thành phần, lứa tuổi, dân tộc. Gặp nhau mùa xuân, mùa hạ, mùa thu, mùa đông đều cùng thưởng thức, uống chè Suối Giàng để cảm nhận cái cao rộng của đất trời, sự giao hòa giữa con người với thiên nhiên để xích lại gần nhau hơn”.
Và ông Nụ bắt đầu kể về truyền thuyết cây chè Tuyết Shan. Truyền thuyết kể rằng, một sớm có nàng tiên nữ đến đây và gieo loại hạt lạ xuống vùng đất này. Chẳng bao lâu, những hạt ấy nẩy mầm và mọc thành cây xanh tốt, tán cây rộng, lá xanh ngắt, to bằng nửa bàn tay, còn búp cây ngậm sương trắng như tuyết. Khi ấy có một nhóm người Mông do loạn lạc đường xa, thiếu đồ ăn thức uống lại bị bệnh sốt rét hoành hành. Họ thấy cây xanh tốt mọc giữa chốn non cao liền hái lá cây ăn và kỳ lạ thay thấy tỉnh táo lạ thường. Thấy vậy, họ lấy lá cây đun với nước suối uống. Ngày qua ngày, tất thảy mọi người đều hết sốt và khỏe khoắn trở lại. Cho là có trời cứu giúp, mọi người quyết định ở lại đây và đặt tên nơi này là Suối Giàng. Và cây chè Shan Tuyết đã gắn bó với cuộc sống của người dân nơi đây. 
Trên quê hương cây di sản ảnh 2 Lễ cúng cây chè Tổ Suối Giàng
Phát huy tiềm năng du lịch
Ông Nụ bảo, lịch sử cây chè ở Suối Giàng xuất hiện từ bao giờ cho đến nay vẫn chưa xác định được, nơi đây có hàng vạn cây chè 100 năm tuổi và 300 tuổi. Hàng năm, người Mông Suối Giàng cúng cây chè Tổ, lễ cúng cây chè vừa thể hiện nét văn hóa tâm linh vừa chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc, tạo nên nét đẹp độc đáo của Suối Giàng. “Vào dịp đầu xuân, mới diễn ra các lễ hội văn hóa dân tộc Mông Suối Giàng, khắp núi rừng lại vang tiếng khèn, tiếng sáo. Mọi người đều vượt đèo lội suối đến trung tâm xã để chơi xuân. Còn thời gian này mọi người đang đi thu hoạch chè búp rồi” - ông Nụ rồi cho biết. 
Ông Sổng A Nụ cho biết lễ cúng chè cây tổ là nghi thức quan trọng nhất không thể thiếu trong mỗi lễ hội, nhằm bày tỏ lòng biết ơn, cảm tạ trời đất và cầu cho một năm mới mưa thuận gió hòa, cuộc sống ấm no hạnh phúc. Ngay tại gốc cây chè Tổ, ông chủ lễ cung kính nói dõng dạc từng từ, từng chữ gửi gắm ước mơ và khát vọng, để cộng cảm, cộng sinh và cộng mệnh với đồng bào: “Hỡi Trời đất, Thần linh! Hôm nay, người Mông Suối Giàng, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái có chút lễ mọn dâng lên Trời đất, Thần linh, Thần chè tỏ lòng thành tâm. Cầu thần Trời, thần Đất, thần Chè phù hộ, che chở cho vạn vật, cầu cho mưa thuận gió hòa, cuộc sống của người dân ấm no, hạnh phúc, cầu cho quê hương, đất nước thái bình - thịnh vượng”.
Đã bao đời nay, việc thu hái và chế biến chè Shan Tuyết Suối Giàng đều được người dân nơi đây thực hiện theo phương pháp thủ công truyền thống của người Mông, nên vẫn giữ được hương vị đặc trưng vốn có. Đặc sản chè tuyết của Suối Giàng đã được nhiều nơi trong cả nước biết đến, và thường được nhiều người chọn làm quà biếu để tặng khách quý trong những dịp lễ tết. Bởi vậy cây chè Shan Tuyết cổ thụ được xem như biểu tượng, là nguồn sống và cũng là cây xóa đói giảm nghèo cho đồng bào dân tộc Mông ở Suối Giàng.
Và một niềm vui nữa đến với người Mông Tây Bắc và cả những người du khách phương xa khi UBND tỉnh Yên Bái đã phê duyệt dự án quy hoạch xây dựng khu du lịch sinh thái nghỉ dưỡng huyện Văn Chấn. Với việc xây dựng khu du lịch theo hướng bảo tồn, giữ nguyên vẻ đẹp hoang sơ của núi rừng Tây Bắc, cùng tiềm năng du lịch vùng chè cổ thụ quanh năm trong lành, mát mẻ và lòng mến khách của người dân Suối Giàng, hứa hẹn trở thành một điểm đến lý tưởng cho hành trình du lịch về cội nguồn ở Yên Bái. Đây là chủ trương quan trọng với người Mông để bảo tồn những bản sắc văn hóa truyền thống đồng thời thúc đẩy kinh tế vùng cao phát triển, điều kiện quan trọng nhất giúp người Mông yên tâm “an cư lạc nghiệp”.
Đến với dân tộc Mông Suối Giàng vào những ngày đầu xuân khi hoa mận, hoa đào nở trắng rừng, chúng tôi không chỉ được tìm hiểu về đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc Mông, mà còn được hòa quyện với thiên nhiên hoang sơ tuyệt đẹp, được nhấp ngụm trà xanh ngọt nơi đầu lưỡi bên những gốc chè cổ thụ hàng trăm năm tuổi, được hòa mình hiểu thêm nét độc đáo trong văn hóa ẩm thực, trò chơi dân gian, làng nghề truyền thống như rèn, đan lát và thêu dệt… Và hơn hết đó là để cảm nhận sự thay đổi trong đời sống vật chất và tinh thần của người dân Mông nơi đây.

Các tin khác