Dù nắng hay mưa, khi mặt trời chưa ló dạng, ông lại chất đầy những chiếc mặt nạ với đủ hình hài lỉnh kỉnh trên chiếc xe đạp cà tàng, vào trung tâm TPHCM bắt đầu cuộc mưu sinh “không giống ai”. Khi trở về, ông lại miệt mài, đúc khuôn, tỷ mẩn vẽ những đường cọ đến tận 2-3 giờ sáng hôm sau. Đó là tất cả niềm vui của ông Nguyễn Văn Bảy ở cái tuổi ngũ tuần.
Từ niềm đam mê hát bội
Giữa dòng người đông đúc, xe cộ bấm còi inh ỏi, ông Bảy vẫn chậm rãi khom người đạp từng vòng xe trên con đường tráng lệ Nam Kỳ Khởi Nghĩa. Tiếng kêu cót két từ bánh xe đạp cũ kỹ phát ra hòa lẫn tiếng lách cách từ những chiếc mặt nạ treo trên xe va vào nhau.
Chốc chốc ông tấp vào lề rít điếu thuốc, rồi tiếp tục đạp vòng qua các tuyến đường Trương Định, Nguyễn Đình Chiểu, Điện Biên Phủ. Những chiếc mặt nạ Bao Thanh Thiên, Quan Công, Tào Tháo, Tiết Cương, Trịnh Ân... sống động theo ông rong ruổi khắp nẻo đường, tạo sự hứng thú, tò mò cho nhiều người đi đường. Nước da đen sạm vì nắng và bụi, mái tóc dài chấm vai phất phơ, cộng với bộ râu dài đen nhẻm trông ông thật phong trần.
Thế nhưng đằng sau vẻ phong trần sương gió ấy là cả một tâm hồn nghệ sĩ thâm trầm, đầy sáng tạo: Những chiếc mặt nạ do ông làm ra là những tác phẩm nghệ thuật độc đáo, không chỉ chinh phục khách hàng trong nước mà còn cả những khách hàng khó tính ở tận trời Âu.
 |
Ông Nguyễn Văn Bảy và chiếc xe đạp chở mặt nạ ngoài đường. |
Nhìn dòng người qua lại trên đường, ông Bảy trầm ngâm nhớ lại con đường dẫn đến nghề làm mặt nạ của mình. Sinh ra ở An Hòa, An Lão (tỉnh Bình Định), từ nhỏ cậu thiếu niên đất võ đã bị mê hoặc bởi những vở tuồng hát bội với những nhân vật như Quan Công, Tào Tháo...
“Tôi thường xuyên trốn nhà đi xem diễn tuồng. Dù về nhà bị đòn đau nhưng tôi vẫn vui bởi lúc ấy rất thích, thích được nhìn những khuôn mặt đầy cảm xúc, tính nghệ thuật” - ông Bảy nhớ lại. Rồi niềm đam mê sân khấu hát bội mãi theo kể cả khi ông nhập ngũ.
Trở về từ chiến trường Tây Nam, với máu nghệ sĩ thích lang bạt, từ miền quê Bình Định, ông xách ba lô vào Sài Gòn thỏa chí tang bồng. Sau nhiều ngày chu du ở mảnh đất phồn hoa, ông xin học nghề ở một công ty sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ Đài Loan. Học xong, năm 1992, ông “ra riêng” khởi nghiệp bằng việc làm tượng hình người.
“Nhưng lúc đó, tượng không bán được. Sau một thời gian tìm hiểu, tôi quyết định chuyển sang làm mặt nạ. Không ngờ, khi sản phẩm ra đời đã được nhiều khách hàng đón nhận nhiệt tình” - ông bộc bạch. Và hơn 20 năm qua, ông Bảy dồn hết tâm huyết cho nghề làm mặt nạ của mình, cho ra đời rất nhiều khuôn mặt trung, liêm, hỷ, nộ, ái, ố...
Vòng đời qua những nét cọ
Có dịp đến thăm căn phòng nhỏ tại cư xá Lam Sơn, đường Nguyễn Oanh, quận Gò Vấp (TPHCM) mới thấy hết được sức sáng tạo không mệt mỏi của người nghệ sĩ già. Những chiếc mặt nạ đủ màu, những khuôn thạch cao, bột đá... chất đầy phòng, phảng phất mùi sơn hòa lẫn với bột đá, polymer...
Tôi chăm chú nhìn ông đổ bột đá trộn lẫn polymer vào những chiếc khuôn được phủ bên ngoài bằng thạch cao, bên trong là lớp silicon. “Coi như công đoạn làm mặt nạ thô đã hoàn tất. Giờ phải hoàn chỉnh mặt nạ bằng những nét vẽ” - ông Bảy chia sẻ. Nói xong, ông lấy những chiếc mặt nạ đã khô cứng, nhúng cọ vào hộp sơn rồi nhẹ nhàng lướt trên bề mặt. Tỷ mẩn từng đường nét, gam màu, cuối cùng một khuôn mặt sống động dần hiện lên với mắt, mũi, miệng...
Ông giải thích: “ Đối với những nhân vật trung quân, nụ cười phải nhân hậu, ánh mắt phải có thần. Còn với kẻ gian thần, phản bội ánh mắt lúc nào cũng lấm lét, miệng cong cớn”. Những sắc màu vàng, đen, đỏ, trắng, xanh... được ông phối trộn lên từng khuôn mặt, tạo ra cá tính từng nhân vật một cách tài tình. Ngày nào cũng thế, người nghệ sĩ ấy bắt đầu công việc sáng tác từ 13 giờ đến tận 2-3 giờ sáng hôm sau. Để rồi khi trời vừa hửng sáng, ông lại chất tất cả mặt nạ lên xe đạp rời khỏi căn phòng trọ, rong ruổi xuống khu trung tâm bắt đầu cuộc mưu sinh.
Chỉ vào những chiếc mặt nạ treo trên góc tường, ông khoe: “Cái mặt nạ người da đỏ kia được xuất cảnh sang tận Hoa Kỳ, còn mặt nạ hát bội cũng được sang Pháp. Riêng mặt người cười và những chú ếch này xuất sang Đức”. Nói xong, ông cho tôi xem tấm hình ông chụp bên những sản phẩm của mình và cho biết đó là bức ảnh do một người Hoa Kỳ chụp tặng năm 2006 sau khi mua sản phẩm.
“Lúc đó tôi đang đi bán trên đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, khi đến hông trường Lê Quý Đôn, một người nước ngoài cứ nhìn vào những chiếc mặt nạ và đã mua hơn 100 chiếc. Sau khi mua xong, ông ta xin chụp ảnh tôi. Không ngờ hôm sau, đúng lúc tôi ghé lại chỗ cũ để bán, ông ta đứng đó chờ và đưa tôi tấm ảnh này. Rồi một lần khác năm 2007, khi bán hàng trên đường Trương Định, một khách hàng Việt kiều ở Đức mua hàng trăm chiếc mặt nạ nhỏ. Mua xong, người khách ấy còn xin số điện thoại của tôi. Thời gian sau, tôi vô cùng ngạc nhiên khi người khách Việt kiều ngày nào gọi đến và đặt làm thêm 7.000 chiếc mặt nạ nhỏ để gửi sang Đức” - ông hồ hởi cho biết.
Nhưng niềm vui lớn nhất cho đến bây giờ ông vẫn nhớ là một buổi chiều mưa tầm tã, sau khi bán xong trở về phòng trọ thấy trước cửa có một tốp sinh viên. Hỏi ra mới biết đó là những sinh viên đang học ngành mỹ thuật Trường Đại học Kiến trúc TPHCM, vì yêu thích nét vẽ của ông đã tìm đến tận nhà. Họ không chỉ mua sản phẩm mà còn muốn được ngắm ông vẽ, có người còn xin ông chỉ những nét cọ cơ bản hoặc nghe kể cuộc đời, sự tích của những chiếc mặt nạ Tào Tháo, Quan Công…
Dù bây giờ, khách mua mặt nạ của ông ngoài đường không nhiều, chủ yếu những quán cà phê, nhà hàng thường đặt làm số lượng lớn, cộng với tuổi cao, sức ngày một yếu nhưng ông vẫn “trung thành” với chiếc xe đạp, thích được đeo sau lưng những chiếc mặt nạ rong ruổi khắp các con đường trung tâm TPHCM để tận hưởng cảm giác những ngày đầu mới vào nghề phải đi tiếp thị từng sản phẩm.
Ông cho biết: “Niềm tin, sự thích thú của khách hàng là động lực giúp tôi tiếp tục sáng tạo những khuôn mặt. Đối với tôi, hạnh phúc lớn nhất là được cầm cọ vẽ những khuôn mặt của đời người”.
