Dạy tiếng Việt ở Hoa Kỳ

TS. Triết học Văn Phú Quang dạy văn hóa Việt cũng là người dạy ngoại ngữ tiếng Việt của Trường Đại học Yale. Yale là 1 trong 4 trường đại học lớn của Hoa Kỳ, cùng với Harvard, Princeton và Stanford. Theo học ở các trường này thường là những sinh viên giỏi và kinh tế phải khá vì học phí cao.

TS. Triết học Văn Phú Quang dạy văn hóa Việt cũng là người dạy ngoại ngữ tiếng Việt của Trường Đại học Yale. Yale là 1 trong 4 trường đại học lớn của Hoa Kỳ, cùng với Harvard, Princeton và Stanford. Theo học ở các trường này thường là những sinh viên giỏi và kinh tế phải khá vì học phí cao.

Duyên nợ Việt ngữ

Bố con Tổng thống Bush và vợ chồng ông bà Clinton đều là cựu sinh viên trường này. Trường Yale rất chú trọng thúc đẩy sinh viên của các khoa học ngoại ngữ. Ngoài tiếng Anh là bản ngữ, sinh viên đều phải thông thạo 1, 2 ngoại ngữ khác.

Ở Hoa Kỳ, ngoại ngữ được học nhiều là tiếng Tây Ban Nha, do vị trí nhiều nước phía Nam nói tiếng này. Rồi đến một số ngoại ngữ khác của châu Âu như Đức, Pháp, Italia...

Những năm gần đây thêm sức hút của tiếng Trung, Nhật, Hàn. Chọn học ngoại ngữ nào do sinh viên, nhà trường chỉ tạo điều kiện tốt nhất cho sinh viên tiếp cận, thực hành, kể cả việc cấp học bổng sang chính nước đó thực tập.

Tiếng Việt hiện chưa phải ngôn ngữ thu hút người học. Bởi nhu cầu giao tiếp bằng tiếng Việt trên thế giới chưa cao. Tiếng Việt chưa thành một lợi thế cho giới trẻ ra trường tìm việc.

Anh Quang cho biết khi quan hệ ngoại giao Hoa Kỳ-Việt Nam mới được lập lại, các đề tài nghiên cứu về Việt Nam khá rộng, tạp chí Forum của trường do GS. Nguyễn Sanh Thông chủ trì đã dành mấy số giới thiệu văn học Việt Nam.

Bộ môn tiếng Việt trong các trường đại học được hình thành và có khá đông sinh viên theo học, nhất là các địa phương có cộng đồng người Việt sinh sống. Trường Yale vốn không tuyển nhiều sinh viên Việt Nam, vùng này lại ít Việt kiều, nhưng số sinh viên học tiếng Việt trên 10 người mỗi lớp. Những năm gần đây không được như thế nữa. Tôi đến dự giờ ở lớp tiếng Việt năm thứ nhất thấy có 5 em, năm thứ hai có 4.

Một lớp học tiếng Việt ở Singapore. Ảnh: H.HUY 

Một lớp học tiếng Việt ở Singapore. Ảnh: H.HUY 

Anh Quang áp dụng phương thức dạy ngoại ngữ thực hành, trọng tâm nghe và nói. Lớp ít người thuận lợi thầy trò giao tiếp nhiều. Thầy ra chủ đề, các em hình thành kịch bản và đến lớp thể hiện. Năm thứ nhất, mới học được nửa năm, các em đã nghe hiểu thầy nói chậm và có thể trả lời.

Năm thứ hai các em đã trò chuyện được các chi tiết về nhân thân. Anh Quang chuyên môn về triết học Phương Đông, vì yêu tiếng Việt nên nhận làm giảng viên chính bộ môn này. Anh tìm các tác phẩm văn học Việt Nam song ngữ để giới thiệu các em đọc và bình luận. Anh đưa dăm bài thơ của tôi để các em dịch và tạo điều kiện để các em liên hệ trực tiếp hỏi tôi từ khó. Một em học năm thứ hai hỏi tôi: "bờ xôi ruộng mật" nghĩa là gì? Một em năm thứ nhất hỏi "nhà thơ" với "nhà ở" có liên quan gì với nhau?

Anh Quang tạo nhiều cơ hội giao lưu cho các em nói và nghe tiếng Việt. Ngày thứ sáu hàng tuần, anh chủ trì Bàn Tiếng Việt tại một nhà ăn của trường, người ngồi với nhau chỉ dùng tiếng Việt. Ở đây tôi gặp cả thầy trò, khách người Việt trong nước sang, họ đến vừa để gặp mặt nhau vừa tạo cơ hội cho sinh viên học tiếng Việt được thực hành.

Với những em ham học, nhà trường còn cấp 1-3 tháng học bổng sang Việt Nam vào dịp hè. Anh Quang tổ chức nhiều nhà văn, nhà nghiên cứu văn hóa từ trong nước sang, trò chuyện với sinh viên Việt Nam, sinh viên theo học tiếng Việt, Kiều bào và các nhà nghiên cứu Việt Nam.

Tôi cũng đã làm diễn giả trong một đêm nói chuyện thơ. Chuẩn bị cho những cuộc trò chuyện ấy, tốn khá nhiều công sức và anh Quang thực hiện rất tỉ mỉ. Chọn người nghe phù hợp để mời. Diễn giả dùng tiếng Việt, nhưng để cử tọa hiểu hết, anh Quang phải nhờ người dịch tiếng Anh, dịch nói và dịch viết song song chiếu trên màn hình. Riêng với tôi, những bài thơ nói đến đều được anh cho dịch trước và in bản song ngữ. 

Hồn Việt, văn hóa Việt

Dạy tiếng Việt ở Hoa Kỳ ảnh 2Dạy tiếng Việt phải mang được hồn Việt vào bài giảng, vào cả cách giảng, nhất là đối với sinh viên gốc Việt. Dạy tiếng Việt trong hồn văn hóa Việt, ý tưởng ấy thật hay và cũng thật khoa học. Ngành giáo dục nước ta cũng nên có những hình thức hỗ trợ thiết thực bộ môn này ở các trường đại học trên thế giới.
Dạy tiếng Việt ở Hoa Kỳ ảnh 3

TS. Triết học Văn Phú Quang

Thư viện Trường Yale có một khối lượng sách đồ sộ lưu giữ từ nhiều nguồn thư tịch trên khắp thế giới. Tôi đã thấy cuốn Kinh thánh do ông tổ nghề in Gustenberg thực hiện vào giữa thế kỷ 15 (ngang thời Lê Thánh Tông) và cuốn sách tranh khổ lớn in mầu vào đầu thế kỷ 19 (ngang thời Minh Mạng).

Chính nhờ anh Quang, chị Trúc mà tôi được tiếp cận kho sách Hán Nôm và có dịp góp ý với ông Richard P. Richie, chủ quản kho sách Đông Nam Á của trường. Việc khai thác giới thiệu, đưa lên mạng bộ sưu tập sách Hán Nôm Việt Nam mà trường mới tiếp nhận từ gia đình một học giả người Pháp, ông Maurice Durand, vốn là giám đốc Trường Viễn Đông bác cổ Hà Nội trước năm 1954.

Văn hóa Việt, rộng hơn là văn hóa Đông Nam Á, đã có thời là một khoa riêng có chương trình đào tạo thạc sĩ (GS. Dân tộc học Georges Condominas đã dạy ở đây một thời gian), nay là một hội đồng, nằm trong Trung tâm Quốc tế học và khu vực học Mac Millan, có Trung Hoa, Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Phi, Nam Á và những Hội đồng khác.

Nhưng cùng dạy tiếng Việt với anh Quang lại có sự hỗ trợ của PGS.TS khoa Dân tộc học, người Hoa Kỳ, Erik L. Hams. Anh Erik nói tiếng Việt rất chuẩn, đã xuất bản sách nghiên cứu về phát triển đô thị ở TPHCM: Saigon’s edge.

Ngoài tiếng Việt, anh Văn Phú Quang còn có chuyên đề về Văn hóa Việt. Tới thăm anh ở nhà riêng, tôi đã thấy những sưu tầm của anh về văn hóa Việt. Anh mua lại từ mọi nguồn, mua ở Việt Nam, mua ngay bên này. Anh có nguyên bản một mặt trống đồng (đã mất phần thân) từ một người Anh, nhiều bát đĩa cổ nguồn Bát Tràng, Chu Đậu từ những con tàu đắm...

Thật xúc động khi thấy ông bình vôi mang hồn vía thiêng liêng dân dã từng được cắm hương thờ gốc đa gốc đề ở quê ta hồi xưa được chủ nhà trân trọng đặt bày trên giá sách. Anh Quang giải thích không có ý định làm nhà sưu tầm, đây chỉ là những lưu giữ gợi nhớ quê hương xứ sở giúp anh thấm sâu hơn đạo lý và tinh thần văn hóa tổ tiên.

Trong ngày Lễ Tạ ơn, anh Quang đưa tôi đến một nhà thờ Tin Lành dự lễ với cộng đồng Việt. Anh giới thiệu tôi với mục sư Trần Ngọc Danh, chủ lễ hôm ấy và một tín đồ cao niên khá đặc biệt nguyên là tướng Việt Nam Cộng hòa, ông Lê Minh Đảo. Anh tổ chức cho tôi trò chuyện về thơ Việt Lý-Trần với Thiền sĩ Minh Tánh, nhà nghiên cứu Hán Nôm Lê Văn Trang... giúp tôi hiểu thêm nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tâm linh của người Việt mình khi xa nước.

Các tin khác