Tổng diện tích mặt đường hơn 37 triệu m2, vỉa hè hơn 15 triệu m2. Trong khi đó theo quy chuẩn chung, diện tích dành cho giao thông cần 200-240 triệu m2, tức gấp từ 4 - 5 lần so với thực tế hiện nay. Tổng các tuyến đường trên địa bàn TP hơn 4.100km, trong đó chỉ có hơn 1.700km rộng trên 7m (phù hợp cho ô tô, xe buýt), còn lại chỉ phù hợp cho xe 2 bánh (chiếm tỷ lệ gần 60%).
Như vậy, có thể thấy diện tích dành cho giao thông rất thấp, trong khi lượng phương tiện tăng trưởng hàng năm. Cùng với quá trình đô thị hóa nhanh, nhất là khu trung tâm TP mọc lên ngày càng nhiều cao ốc, đã gây áp lực rất lớn lên hạ tầng không gian đô thị.
TS.KTS Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TPHCM, ví von không gian đô thị TP có cấu trúc không bình thường, nhìn khái quát mặt bằng TP sẽ thấy nó có hình lát bánh tét. Trong đó, vùng nhân bánh là khu vực quận 1, 3, 5 và 10. Phần lớn diện tích khu vực các quận nội và ngoại thành còn lại được phát triển tự phát. Cấu trúc các khu vực đô thị thiếu quy hoạch này chủ yếu là đường hẻm và nhà phố dạng ống. Đây là nguyên nhân cơ bản của các vấn nạn đô thị và ùn tắc giao thông.
Theo PGS.TS Nguyễn Trọng Hòa, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, cần phân bố dân cư dọc theo các trục giao thông chính để chỉnh trang đô thị theo hướng phát triển bền vững và chống ùn tắc giao thông. Chẳng hạn, tại mỗi ga của tuyến đường sắt đô thị (metro), cần xây khu dân cư tập trung đầy đủ hệ thống hạ tầng kỹ thuật và xã hội. Tuyến metro có vai trò như cầu nối, phục vụ nhu cầu đi lại của người dân trong khu vực và đưa người ở những khu vực khác đến làm việc, học tập.
TS.KTS Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TPHCM, ví von không gian đô thị TP có cấu trúc không bình thường, nhìn khái quát mặt bằng TP sẽ thấy nó có hình lát bánh tét. Trong đó, vùng nhân bánh là khu vực quận 1, 3, 5 và 10. Phần lớn diện tích khu vực các quận nội và ngoại thành còn lại được phát triển tự phát. Cấu trúc các khu vực đô thị thiếu quy hoạch này chủ yếu là đường hẻm và nhà phố dạng ống. Đây là nguyên nhân cơ bản của các vấn nạn đô thị và ùn tắc giao thông.
Theo PGS.TS Nguyễn Trọng Hòa, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, cần phân bố dân cư dọc theo các trục giao thông chính để chỉnh trang đô thị theo hướng phát triển bền vững và chống ùn tắc giao thông. Chẳng hạn, tại mỗi ga của tuyến đường sắt đô thị (metro), cần xây khu dân cư tập trung đầy đủ hệ thống hạ tầng kỹ thuật và xã hội. Tuyến metro có vai trò như cầu nối, phục vụ nhu cầu đi lại của người dân trong khu vực và đưa người ở những khu vực khác đến làm việc, học tập.
“Kinh nghiệm phát triển đô thị ở nhiều TP trên thế giới cho thấy đây là phương thức phát triển đô thị bền vững, bởi gắn kết trong đô thị là hệ thống vận tải hành khách công cộng. Nếu không hình thành ngay các khu dân cư lớn nằm dọc các ga, nguy cơ rất lớn cho viễn cảnh các tuyến metro, xe buýt nhanh (BRT) không có đủ lượng khách cần thiết để vận hành hiệu quả” - PGS. TS Hòa nhận định.
TS. Trần Du Lịch, nguyên Phó trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội TPHCM, cho rằng trong bối cảnh nhiều nhà đầu tư tìm mọi cách để được xây dựng cao ốc trong nội thành, gây quá tải về hạ tầng không gian đô thị, TP nên ban hành hoặc đề xuất Chính phủ ban hành nhiều cơ chế ưu đãi trong đầu tư đối với các nhà đầu tư tham gia phát triển các khu đô thị vệ tinh, hoặc các khu đô thị nằm ở khu vực đầu mối các trục giao thông lớn như nhà ga Metro, BRT…
TS. Trần Du Lịch, nguyên Phó trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội TPHCM, cho rằng trong bối cảnh nhiều nhà đầu tư tìm mọi cách để được xây dựng cao ốc trong nội thành, gây quá tải về hạ tầng không gian đô thị, TP nên ban hành hoặc đề xuất Chính phủ ban hành nhiều cơ chế ưu đãi trong đầu tư đối với các nhà đầu tư tham gia phát triển các khu đô thị vệ tinh, hoặc các khu đô thị nằm ở khu vực đầu mối các trục giao thông lớn như nhà ga Metro, BRT…
Cơ chế ưu đãi này phải hấp dẫn đến mức các nhà đầu tư sẵn sàng chuyển đầu tư ở khu vực nội thành, đặc biệt là khu trung tâm ra đầu tư xây dựng các đô thị vệ tinh hoặc các khu dân cư mới gắn liền với các đầu mối giao thông. Mặt khác, TP phải có kế hoạch kêu gọi đầu tư vào hệ thống hạ tầng kỹ thuật kết nối đến các đô thị này, bởi khi giao thông thuận tiện sẽ kéo người dân giãn ra.
Theo ông Nguyễn Thanh Toàn, Phó Giám đốc Sở Quy hoạch - Kiến trúc TPHCM, TP cần có chương trình thực hiện quy hoạch phát triển một cách bài bản. Bởi với những tồn tại trong cấu trúc hạ tầng giao thông lẫn quy hoạch không gian đô thị hiện nay, nạn kẹt xe, quá tải, hay phân bố dân cư... vẫn bộc lộ nhiều bất cập.
Theo ông Nguyễn Thanh Toàn, Phó Giám đốc Sở Quy hoạch - Kiến trúc TPHCM, TP cần có chương trình thực hiện quy hoạch phát triển một cách bài bản. Bởi với những tồn tại trong cấu trúc hạ tầng giao thông lẫn quy hoạch không gian đô thị hiện nay, nạn kẹt xe, quá tải, hay phân bố dân cư... vẫn bộc lộ nhiều bất cập.
Cũng theo ông Toàn, quy hoạch phát triển đô thị cần có sự đồng bộ mới phát triển bền vững, trong khi lâu nay TP mới xây dựng các công trình bên trên, chưa lo đến công trình bên dưới mang tính kết nối nên chưa thể phát triển bền vững được. Do vậy phát triển các khu đô thị mới đồng bộ theo quy hoạch được duyệt, cùng với các giải pháp của ngành giao thông sẽ kéo giãn dân, làm giảm nguy cơ ùn tắc giao thông và quá tải không gian đô thị.
Theo Quyết định 24/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng TPHCM đến năm 2025, xác định hướng phát triển TP theo mô hình tập trung - đa cực, khu vực trung tâm là khu vực nội thành với bán kính 15km và 4 cực phát triển. Với mô hình này, ngoài khu trung tâm trên địa bàn quận 1, 3 và một phần quận 4, Bình Thạnh (930ha), sẽ mở rộng trung tâm sang khu Thủ Thiêm (quận 2, 737ha). Bên cạnh đó, phân bố các trung tâm cấp TP ở phía Đông tại quận 9 (280ha); phía Nam thuộc khu A của đô thị mới Nam TP (110ha); phía Bắc thuộc khu đô thị mới Tây - Bắc (500ha); phía Tây khu vực giáp Quốc lộ 1 thuộc huyện Bình Chánh (200ha)…
Theo Quyết định 24/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng TPHCM đến năm 2025, xác định hướng phát triển TP theo mô hình tập trung - đa cực, khu vực trung tâm là khu vực nội thành với bán kính 15km và 4 cực phát triển. Với mô hình này, ngoài khu trung tâm trên địa bàn quận 1, 3 và một phần quận 4, Bình Thạnh (930ha), sẽ mở rộng trung tâm sang khu Thủ Thiêm (quận 2, 737ha). Bên cạnh đó, phân bố các trung tâm cấp TP ở phía Đông tại quận 9 (280ha); phía Nam thuộc khu A của đô thị mới Nam TP (110ha); phía Bắc thuộc khu đô thị mới Tây - Bắc (500ha); phía Tây khu vực giáp Quốc lộ 1 thuộc huyện Bình Chánh (200ha)…
(TPHCM)
