Năm 2012 khép lại, Thái Lan bị đánh bật khỏi vị trí số 1 về xuất khẩu gạo, Việt Nam qua mặt Thái Lan khi xuất khẩu gạo đạt trên 7,7 triệu tấn. Thế nhưng lúc này nông dân ĐBSCL bước vào thu hoạch lúa đông xuân trong nỗi lo giá lúa giảm. Xuất khẩu gạo Việt Nam trong năm 2013 có đủ “gam màu” pha trộn khi nhiều thách thức đặt ra nhưng cũng không ít cơ hội.
Bước tiến cơ giới hóa
Ngành nông nghiệp tỏ ra lạc quan khi điểm lại năm 2012 với những dấu mốc giá trị sản xuất nông, lâm nghiệp và thủy sản ước tăng 3,4% so với năm 2011, trong đó nông nghiệp tăng 2,8%.
Diện tích sản xuất, sản lượng lúa, số lượng xuất khẩu gạo tiếp tục tăng ngoạn mục: Diện tích gieo trồng trên 7,75 triệu ha, tăng gần 100.000ha so với năm 2011, năng suất đạt 5,63 tấn/ha, sản lượng đạt 43,7 triệu tấn.
Vựa lúa ĐBSCL tiếp tục là trụ đỡ chính cho ngành nông nghiệp cả nước, với diện tích sản xuất lúa trên 4,1 triệu ha, sản lượng trên 24,6 triệu tấn, tăng 1 triệu tấn so với năm 2011.
Trong chuyến làm việc mới đây với tỉnh Đồng Tháp, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: “Dù đang trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhưng vai trò của nông nghiệp không thể phủ nhận. Bằng chứng là trong cuộc khủng hoảng kinh tế, với sự giảm sút của nhiều lĩnh vực sản xuất nhưng do sự phát triển không ngừng của nông nghiệp, đã góp phần duy trì và ổn định nền kinh tế”.
 |
Cần tạo được sự đột phá về chất lượng hạt gạo để giữ xuất khẩu ổn định. |
Ông Nguyễn Văn Đồng, Giám đốc Sở Nông nghiệp-Phát triển nông thôn tỉnh Hậu Giang, đã dùng hình ảnh khá ấn tượng để nhận xét về sự đổi thay: “Người nông dân trồng lúa ở ĐBSCL đã bớt khom lưng, khi từ khâu cấy dặm, cắt lúa đều có những thiết bị tiên tiến thay thế. Vào mùa vụ thu hoạch, hình ảnh máy gặt đập liên hợp (GĐLH) tràn ngập đồng lúa Hậu Giang, An Giang, Đồng Tháp… tạo nên một diện mạo hiện đại cho vựa lúa”.
Còn nông dân Cao Trí Thức, xã Long Bình, huyện Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang, tâm đắc nói về những chiếc máy GĐLH: “Máy suốt lúa hiện nay trở nên lỗi thời, khó kiếm, bởi nông dân chỉ thuê máy GĐLH làm liền mạch một công đoạn, nông dân khỏi phải tốn công thuê máy suốt, thuê trâu kéo lúa về nhà”.
Các nhà khoa học và lãnh đạo ngành nông nghiệp đều nhìn nhận sự phát triển của máy GĐLH là điểm sáng của ĐBSCL trong vài năm trở lại đây. Năm 2005, ĐBSCL có khoảng 30 máy GĐLH nhưng đến năm 2012 đã tăng gần 9.000 máy. Diện tích lúa được gặt bằng máy cả vùng đạt 56%, một số tỉnh có mức độ cơ giới hóa cao như Đồng Tháp 61%, Long An 95%, Vĩnh Long 76%, Kiên Giang 60%, Sóc Trăng 68%...
Vào các vụ thu hoạch, thương lái đến tận ruộng mua luôn lúa tươi của nông dân, thu hoạch bằng máy GĐLH, rồi đem đi sấy, xay xát. Bên cạnh đó, việc ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật như chương trình IPM, 3 giảm, 3 tăng… đã giúp nông dân tích lũy thêm hàng chục ngàn tỷ đồng nhờ giảm chi phí đầu vào.
Chia sẻ khó khăn với nông dân
“Trồng lúa không tốn nhiều công sức như trước nhưng người nông dân vẫn chưa thể trút bỏ được gánh nặng khi đầu ra còn bấp bênh. Tôi mong là làm sao có nơi tiêu thụ ổn định để nông dân nhận được thành quả xứng đáng với công sức mình bỏ ra” - ông Trần Văn Bé Tám, xã viên Hợp tác xã Thắng Lợi ở xã Mỹ Đông, huyện Tháp Mười, tâm sự.
Nỗi lo của ông Bé Tám cũng là nỗi lo chung của hàng triệu nông dân trồng lúa ở ĐBSCL. Cuối tháng 1-2013, nông dân Đồng Tháp, An Giang, Long An bắt đầu thu hoạch lúa đông xuân sớm. Mọi năm thời điểm này lúa hàng hóa bán được giá.
Nhưng hiện nay giá lúa đang sụt giảm trong khi cả nông dân và Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đang trông chờ vào việc Chính phủ sớm triển khai việc giao chỉ tiêu mua tạm trữ mới mong chặn đứng việc rớt giá.
Trong bối cảnh đầu ra trông cậy rất lớn vào xuất khẩu gạo, đây là lúc VFA thể hiện trọng trách với người trồng lúa ĐBSCL. Thị trường xuất khẩu gạo trong năm 2013 khó lường trước được những thách thức và rủi ro.
Chính vì vậy, việc VFA chia sẻ khó khăn cùng nông dân là rất quan trọng, chí ít VFA phải đặt lợi ích nông dân trên những toan tính về lợi nhuận trong xuất khẩu. Bên cạnh đó, các địa phương trong vùng cần có những động thái quyết liệt hơn để hoàn thiện cơ chế liên kết, phát triển nhanh mô hình cánh đồng mẫu lớn đã thực hiện khá tốt ở An Giang, Cần Thơ, Đồng Tháp, giúp nông dân gia tăng lợi nhuận, mở ra triển vọng mới cho người trồng lúa ở ĐBSCL.
