Sau những thông tin xoay quanh việc nhiều ngân hàng thương mại (NHTM) âm thầm tăng phí giao dịch ATM ngoại mạng, thu phí giao dịch ATM nội mạng… tuần qua Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và Hiệp hội thẻ Ngân hàng cho biết sẽ nghiên cứu, xây dựng biểu phí rút tiền mặt ATM nội mạng, phí giao dịch ATM ngoại mạng phù hợp và công khai, dự kiến thực hiện từ năm 2013. Vấn đề quan tâm hiện nay là sau một thời gian phát triển dịch vụ ATM, liệu đã đến thời điểm phù hợp để các NHTM tận thu thêm các loại phí từ khách hàng cá nhân?
Phải xây dựng lộ trình thu phí
Sau khi rà soát lại việc thu phí ATM, NHNN và Hiệp hội Thẻ thấy rằng các NHTM đều thực hiện đúng quy định, không có ngân hàng nào thu phí rút tiền mặt tại ATM nội mạng. 2 NHTM tăng mức phí giao dịch ATM ngoại mạng đã thực hiện điều chỉnh ngay khi NHNN có yêu cầu.
Tuy nhiên, theo ghi nhận của ĐTTC tại một số NHTM, có thể thấy hiện nay người dân sở hữu thẻ ATM đang chịu một “rừng” phí như: phí phát hành, phí thường niên, phí quản lý tài khoản thẻ, phí rút tiền ngoại mạng, phí in sao kê, truy vấn số dư, phí chuyển khoản nội mạng…
Chủ trương của Chính phủ và NHNN là đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt, nên việc phát triển số lượng thẻ ATM là điều tích cực. Tuy nhiên, nếu vội vàng thu phí trong khi người dân chưa thấy được tiện ích thật sự của việc dùng thẻ, sẽ tạo tác dụng ngược làm hạn chế mục tiêu thanh toán không dùng tiền mặt. Tuy NHNN không thể cung ứng miễn phí dịch vụ thẻ ATM, nhưng cần xây dựng khung phí phù hợp cho từng thời điểm, trong đó quy định mức phí trần. Từ đó, các NHTM có thể giảm phí thấp hơn mức trần quy định để cạnh tranh thu hút khách. Điều cần thiết là phải minh bạch trong việc thu phí trước khi phát hành để người dân lựa chọn mở thẻ ATM. TS. TRẦN DU LỊCH, |
Đó là chưa kể nhiều NHTM đã bắt đầu thu thêm các loại phí khi phát triển thêm các kênh giao dịch tiện ích cho thẻ, như SMS Banking, Internet Banking…
Vì vậy, bắt đầu từ năm 2013, nếu được phép của NHNN, các NHTM tiếp tục thu phí rút tiền nội mạng và tăng phí giao dịch ngoại mạng, có thể thấy chủ thẻ ATM đang gánh thêm nhiều loại phí khi giao dịch ATM.
Tuy số tiền các chủ thẻ bị trừ không lớn, nhưng với số lần giao dịch lên đến hàng triệu lần/ngày, các NHTM sẽ thu được những khoản tiền lớn, có thể lên đến hàng tỷ đồng.
Chẳng hạn, DongABank với số lượng ATM hiện nay lên đến hàng triệu thẻ, chỉ cần thu thêm phí 1.000 đồng/lần giao dịch ATM nội mạng, mỗi tháng ngân hàng này có thể thu về 10 tỷ đồng.
Theo tính toán của các chuyên gia, nếu từ năm 2013 được phép thu phí rút tiền nội mạng, hàng năm các NHTM có thể thu thêm khoảng trên 2.000 tỷ đồng, bởi, đến ngày 30-6-2012, con số ATM trên cả nước đã lên đến 36 triệu thẻ (trong đó gần 90% là thẻ ghi nợ nội địa). Điều này đồng nghĩa các NHTM cũng thu hút được một lượng vốn huy động giá rẻ thông qua số lượng thẻ ATM này.
Tuy nhiên, có nhiều vấn đề đang gây bức xúc cho người dân liên quan đến phí ATM. Cụ thể, hiện nay các NHTM đang chạy đua phát hành thẻ với nhiều chiêu khuyến mại kiểu miễn phí và hàng loạt ưu đãi cho chủ thẻ. Sau một thời gian ngắn, nhiều khách hàng chưa kịp sử dụng thẻ đã bị các NHTM tận thu nhiều loại phí.
Trong khi đó, trước khi phát hành thẻ các NHTM không tư vấn cụ thể về các loại phí để người dân tìm hiểu, lựa chọn, hoặc có sự thỏa thuận trước với khách hàng về phí. Thay vào đó, các NHTM tự đặt ra phí và ấn định mức thu phí một cách đơn phương, dẫn đến mỗi NHTM mỗi mức phí khác nhau.
Thay vì gia tăng nhiều tiện ích cũng như chất lượng phục vụ, nhiều NHTM lại tận thu phí khi hệ thống ATM ở các NHTM thường xuyên trục trặc, gây thiệt hại không ít về thời gian, tiền bạc cũng như làm giảm niềm tin của khách hàng khi giao dịch tại ATM.
Với nhiều người dân làm công ăn lương quần quật cả tháng vẫn chật vật trong chi tiêu, việc nhận lương qua thẻ ATM đang tạo thêm gánh nặng chi phí cho họ trong bối cảnh thu nhập giảm sút do kinh tế còn nhiều khó khăn.
Rõ ràng đẩy mạnh việc thu phí rút tiền ngoại mạng trong khi có nhiều NHTM chỉ lo phát hành thẻ ATM mà không lo đầu tư hệ thống ATM, người dân sở hữu thẻ của các NHTM đang bị thiệt thòi nhiều khi giao dịch ATM.
Quy luật cạnh tranh chọn lọc thương hiệu ATM
Theo nhiều NHTM, để triển khai dịch vụ thẻ và hệ thống ATM, trong 10 năm qua nhiều NHTM đã đầu tư hàng chục ngàn đến hàng trăm ngàn tỷ đồng cho hạ tầng kỹ thuật, chi phí nhân sự, nghiệp vụ… nhằm tạo thói quen sử dụng phương tiện thanh toán hiện đại cho người dân; đồng thời phát triển thêm nhiều dịch vụ cơ bản trên máy ATM cũng như các dịch vụ thanh toán trực tuyến…
Chưa kể các công việc thuê chỗ đặt máy, thuê bảo vệ, nhân viên phục vụ, đưa tiền vào máy (có thể hàng tỷ đồng), lấy tiền về, xử lý sai sót…
Với những chi phí cho công việc nêu trên, Luật Tổ chức tín dụng cho phép các NHTM được quyền thu phí dịch vụ cung cấp cho khách hàng cũng như các dịch vụ gia tăng trên ATM.
 |
Công nhân rút tiền qua máy ATM. Ảnh: LÃ ANH |
Ông Trần Phương Bình, Tổng giám đốc DongA Bank, cho biết hàng năm chi phí khấu hao giảm nhưng vẫn còn chi phí bảo hành máy ATM, bên cạnh đó để tăng cường phục vụ khách hàng ngân hàng phải đầu tư máy ATM mới.
Theo thông lệ quốc tế, thu phí giao dịch trên máy ATM là hoàn toàn phù hợp. Tuy nhiên, với tình hình thực tế hiện nay, chúng ta vẫn đang trong giai đoạn khuyến khích người dân sử dụng dịch vụ ngân hàng, do đó từng NHTM có thể cân nhắc việc thu phí nội mạng.
“Sử dụng thẻ DongA Bank rút tiền tại máy ATM của DongA Bank đến hết năm 2013 vẫn không thu phí, trừ khi có quyết định của NHNN yêu cầu bắt buộc phải thu phí. Riêng phí ngoại mạng bắt buộc phải thu, bởi hiện nay nhiều NHTM chỉ lo phát hành thẻ ATM trong khi không phát triển máy ATM. Vì thế những thẻ ATM này khi giao dịch tại máy ATM của các NHTM khác phải có phí là điều hợp lý” - ông Bình nói.
Mới đây, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam có công văn yêu cầu các NHTM chủ động nghiên cứu xây dựng lộ trình và khung phí dịch vụ ATM để thực hiện từ năm 2013, theo nguyên tắc đảm bảo hài hòa lợi ích giữa khách hàng và ngân hàng.
Trên cơ sở này, Hiệp hội Thẻ ngân hàng và NHNN tổng hợp nghiên cứu xây dựng lộ trình và khung phí dịch vụ ATM.
Theo ông Bùi Tấn Tài, Phó Tổng giám đốc ACB, ở nhiều nước các ngân hàng không quản lý hệ thống ATM mà có các công ty đầu tư máy ATM thực hiện thu phí. Việc thu phí ATM nhằm đảm bảo các thiết bị hoạt động tốt, đồng thời để các NHTM tái đầu tư, gia tăng những tiện ích mới cho khách hàng.
Phân loại khách hàng để thu phí
TS. Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia ngân hàng, cho rằng hiện nay có nhiều đối tượng khách hàng với mức thu nhập khác nhau, nên khi thu phí dịch vụ ATM cần có sự phân loại phí cho từng khoản tiền giao dịch, từng đối tượng khách hàng.
Nếu đầu tư hệ thống ATM để phục vụ khách hàng và phát triển số lượng thẻ, các NHTM thu phí để giảm bớt chi phí đầu tư thì không có gì sai. Vì vậy, người dân quyết định sử dụng thẻ ATM của ngân hàng nào là quyền của họ. Không ai bắt buộc người dân sử dụng thẻ của NHTM này hoặc máy ATM của NHTM kia. NHTM nào có mức phí phù hợp và có nhiều dịch vụ thuận lợi cho khách hàng tất yếu sẽ có lợi thế hơn. Ngược lại, quy luật cạnh tranh cũng sẽ đào thải những NHTM chỉ biết tận mà không tạo lợi ích cho khách hàng. TS. VÕ TRÍ THÀNH, |
Chẳng hạn, với công nhân, người lao động thu nhập thấp, cán bộ hưu trí, sinh viên… các NHTM nên có chính sách miễn giảm phí để kích thích họ thanh toán không dùng tiền mặt vì họ chủ yếu rút tiền như hiện nay. Với những khách hàng trung lưu trở lên, có thể thu phí tùy vào từng món tiền mà khách hàng rút hoặc chuyển khoản.
Đơn cử, với khách hàng rút từ 1 triệu đồng trở lên thì thu phí, với khách hàng rút dưới 1 triệu đồng được miễn phí. Cũng cần lưu ý trong quy định số lần được rút của khách hàng, tránh tình trạng khách chia nhỏ số lần rút để được miễn phí. Bởi dù gì đi nữa ngân hàng cũng có lợi khi huy động được lượng vốn rẻ.
Có thể thấy những kiến nghị phân loại mức thu phí cho từng đối tượng khách hàng khác nhau là khả thi và dễ thực hiện. Bởi lẽ khi trả lương qua thẻ cho khách hàng, các NHTM có thể biết được dòng tiền thu nhập của từng khách hàng.
Với những khách hàng bậc trung và vừa có thể sử dụng những sản phẩm dịch vụ cơ bản trên máy ATM, nhưng với khách hàng trung lưu trở lên, đặc biệt với những khách hàng VIP, các NHTM có thể xây dựng nhiều sản phẩm dịch vụ gia tăng mang tính cao cấp khác để cung cấp, nếu khách hàng sử dụng các dịch vụ này thì ngân hàng thu phí.
Bởi lẽ những khách hàng thu nhập cao, việc thu phí 5.000-10.000 đồng, thậm chí 100.000 đồng/lần họ cũng dễ dàng chấp nhận.
