TPHCM là hình ảnh tiêu biểu về sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, luôn đi đầu trong nhiều lĩnh vực của đất nước. Là mảnh đất trung tâm của Nam bộ thành đồng Tổ quốc, lịch sử TP mang bao nét bi hùng và kiêu hãnh. 40 năm sau ngày chiến thắng 30-4-1975, TPHCM đã đổi đời, lột xác, viết nên những trang sử mới, kỳ tích mới. Trong bước đi lên đó, công tác văn hóa, văn nghệ, báo chí, xuất bản đã có những chuyển biến sâu sắc, đạt được những thành tựu to lớn và quan trọng.
“Văn Bắc, báo Nam”
 |
Cùng với vai trò đầu tàu kinh tế, trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật, TPHCM luôn là một trung tâm lớn của cả nước, từ sáng tác đến lý luận, quảng bá, lưu truyền. Gần 40 năm sau ngày đất nước hoàn toàn thống nhất, hơn 30 năm tiến hành sự nghiệp Đổi mới, 15 năm thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII (năm 1998) về Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, văn học, nghệ thuật của TP có bước phát triển mạnh mẽ.
Đội ngũ những người làm văn học, nghệ thuật có sự phát triển đáng kể cả về số lượng, chất lượng. Tính chủ động, sáng tạo, tích cực, dân chủ, nhân văn được phát huy, được mở rộng. Việc thể chế hóa đường lối văn hóa, văn nghệ của Đảng được coi trọng và có nhiều cách làm sáng tạo, tạo điều kiện và động viên giới trí thức, văn nghệ sĩ sáng tạo, cống hiến.
Báo chí TPHCM tạo nên diện mạo, dáng vóc, đặc điểm, sức ảnh hưởng, chi phối đời sống thông tin, truyền thông của TP và cả nước rất to lớn, quan trọng. Sự phong phú, năng động, sáng tạo thường kéo theo ít nhiều sự đa chiều, sôi động và cả sự phức tạp. Nhận rõ đặc điểm lớn này để trong nhận thức, trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, TP và Trung ương cần có phương pháp, phương thức khoa học, bản lĩnh, sáng tạo. |
Với báo chí, xuất bản, đây cũng là một trong những lĩnh vực phát triển nhanh của TP trong 40 năm qua. Đến thời điểm này, TPHCM là một trong những trung tâm báo chí, xuất bản lớn, năng động, sáng tạo của cả nước. Tính đến năm 2015, TP có trên 40 cơ quan báo chí gồm Đài truyền hình TP, Đài tiếng nói Nhân dân TP với nhiều kênh phát sóng; có 17 báo in, 21 tạp chí, 6 báo điện tử, 255 bản tin điện tử tổng hợp, 1.300 nhà báo được cấp thẻ cùng với lực lượng kỹ thuật, hậu cần, cộng tác viên và đội ngũ phát hành đông đảo.
Trên địa bàn TP có 137 cơ quan báo chí của Trung ương và các địa phương có phóng viên thường trú hoặc văn phòng đại diện. Phần lớn các báo, tạp chí, kênh truyền hình của cả nước đều được phát hành, phát sóng tại TPHCM. Câu thành ngữ “Văn Bắc, báo Nam” là nói về chính TPHCM, là do sự năng động, sáng tạo của những người làm báo. TP có nhiều tờ báo phát triển mạnh mẽ, ấn tượng, đáp ứng nhu cầu bạn đọc cả nước.
Định hướng tư tưởng thẩm mỹ
Với những thành tựu toàn diện về văn hóa, văn nghệ, báo chí, xuất bản, vai trò, vị trí của TPHCM đối với khu vực và cả nước ngày càng được nâng cao, được khẳng định. Đặc biệt, bước vào cơ chế thị trường, sự phát triển nền văn hóa nói chung và hoạt động văn hóa nói riêng của TPHCM tạo nên môi trường sống, môi trường sinh thái, môi trường văn hóa hết sức đa dạng, sinh động, nhiều chiều.
Tuy nhiên, bên cạnh những nhân tố phát triển tích cực cũng còn không ít yếu tố tiêu cực: Số lượng sáng tác nhiều, số người tham gia sáng tác tăng lên nhưng chưa đồng hành với chất lượng. Cái đẹp, cái tốt của đời sống xã hội chưa là dòng chủ đạo trong các tác phẩm văn học, nghệ thuật. Tính định hướng thẩm mỹ, định hướng tư tưởng xã hội chưa được các ban biên tập chú ý đối với từng tác phẩm cũng như đối với từng tạp chí, chương trình phát thanh, truyền hình.
Chất lượng của các tác phẩm văn hóa, nghệ thuật được công bố chưa cao, chưa đáp ứng kỳ vọng của xã hội. Một số ấn phẩm còn dành quá nhiều diện tích tập hợp các tác phẩm văn, thơ... chất lượng làng nhàng. Việc tiếp phát quá nhiều các chương trình nước ngoài, kênh nước ngoài; khai thác chương trình trò chơi truyền hình nước ngoài; nhập khẩu phim nước ngoài để phát sóng đã góp phần cổ súy cho văn hóa ngoại lai, làm giảm hiệu quả thông tin, tuyên truyền, làm nhạt nhòa bản sắc văn hóa Việt Nam...
Với sự phát triển của công nghệ ở một trung tâm khoa học công nghệ hàng đầu của cả nước, thông tin từ mạng internet, blog, facebook gần đây xuất hiện ồ ạt, nội dung hết sức phức tạp, trong đó không ít nội dung độc hại, phản văn hóa nhưng vẫn chưa có giải pháp quản lý hữu hiệu.
Để phát huy hơn nữa vai trò là đầu tàu kinh tế, đồng thời cùng với Hà Nội, là trung tâm văn hóa lớn nhất của cả nước, sự nghiệp văn hóa, văn nghệ, báo chí, xuất bản TPHCM cần định hướng xây dựng con người văn hóa để thực hiện chiến lược, mục tiêu văn hóa của đất nước, đặc biệt chú ý đến các tiêu chuẩn về đạo đức và lối sống; sáng tạo và nhân các giá trị và chuẩn mực vì sự phát triển đất nước. Cần khai thác thế mạnh phát triển kinh tế - xã hội theo tinh thần tăng cường vai trò của văn hóa trong phát triển. Chú ý tới các chính sách xã hội hóa văn hóa, bảo tồn di sản văn hóa, khuyến khích sáng tạo văn hóa; đầu tư và phát triển môi trường văn hóa.
Chú ý đến việc xây dựng và thực hiện quy hoạch hệ thống báo, tạp chí; sắp xếp, bố trí, kể cả việc thu gọn đầu mối các báo, tạp chí, chương trình phát thanh, truyền hình, nhà xuất bản, các loại ấn phẩm theo hướng khoa học, hợp lý, hiệu quả.
Tập trung làm tốt công tác quy hoạch, đào tạo, bố trí cán bộ có đủ phẩm chất, năng lực; ưu tiên đầu tư cơ sở vật chất - kỹ thuật - công nghệ cho các báo, đài, tạp chí, nhà xuất bản do các cơ quan Đảng, Nhà nước ở Trung ương và cấp ủy, chính quyền các địa phương quản lý, giúp các cơ quan này nâng cao chất lượng nội dung, hình thức, tăng tính hấp dẫn, lượng phát hành, phạm vi phủ sóng, làm chủ trận địa thông tin, báo chí, xuất bản, văn học, nghệ thuật.
