Được xem xét qua 3 kỳ họp, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ đưa ra được những quy định mới, nhằm khắc phục căn bản những tồn tại hiện nay trong các vấn đề nóng bỏng như thu hồi đất, định giá đất, bồi thường tái định cư... Tuy nhiên, trong phiên thảo luận hôm qua 6-11 tại Quốc hội, bản dự thảo mới nhất cũng như phần tiếp thu giải trình của ban soạn thảo về các vấn đề trên trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) vẫn khiến nhiều đại biểu (ĐB) băn khoăn.
Chỉ thu hồi đất cho dự án kinh tế quy mô lớn
Báo cáo tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) được Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Nguyễn Văn Giàu thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) trình Quốc hội hôm qua dài 21 trang, trong đó chiếm tới hơn một nửa đề cập tới các quy định về thu hồi đất, bồi thường tái định cư, giá đất.
Khi người dân hy sinh để đóng góp vào phát triển đất nước phải được ghi nhận bằng chính sách chứ không phải lời nói. Chính sách đó là chênh lệch địa tô phải vào túi ngân sách nhà nước và từ đó đầu tư trở lại để phát triển đất nước. Các phúc lợi công cộng khác người dân được hưởng một cách công bằng. Vì thế, vấn đề tài chính đất đai - chênh lệch địa tô phải được tính lại để đáp ứng yêu cầu chính đáng của người dân. Bà Nguyễn Thị Quyết Tâm, |
Theo ông Nguyễn Văn Giàu, qua thảo luận có ý kiến tán thành thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội nhưng phải vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng; làm rõ công trình hệ thống dẫn, chứa xăng dầu, khí đốt vì mục đích dự trữ quốc gia Nhà nước thu hồi đất, nhưng nếu vì lợi ích của doanh nghiệp phải thỏa thuận với người sử dụng đất.
Có ý kiến đề nghị không quy định Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích phát triển kinh tế - xã hội. Về vấn đề này, UBTVQH cho rằng để thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất các cấp đã dự kiến quỹ đất sử dụng cho mục đích phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng, phát triển kinh tế - xã hội. Nhà nước chỉ thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội quy mô lớn, quan trọng của đất nước được quy định tại Điều 62.
Có ý kiến đề nghị quy định cụ thể các trường hợp thu hồi đất để sử dụng vào các mục đích phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng, phát triển kinh tế - xã hội; gộp thành một điều vì rất khó tách bạch giữa mục đích phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng với mục đích phát triển kinh tế - xã hội; bỏ giao Chính phủ quy định cụ thể.
Ông Nguyễn Văn Giàu cho biết UBTVQH tiếp thu và bổ sung quy định tại Điều 62 về các trường hợp thu hồi đất để sử dụng vào mục đích phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng, phát triển kinh tế - xã hội. Với ý kiến đề nghị “trường hợp nhà đầu tư đã thỏa thuận được 70-80% số người sử dụng đất trong dự án mà số người còn lại không đồng ý, Nhà nước cần có cơ chế để xử lý", UBTVQH giải thích dự thảo luật đã quy định cụ thể các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng, phát triển kinh tế - xã hội để hạn chế việc thu hồi đất tràn lan gây bức xúc, khiếu kiện trong nhân dân.
Nhà đầu tư thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội có nhu cầu sử dụng đất sẽ được Nhà nước giao đất, cho thuê đất trong các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao, khu kinh tế hoặc được Nhà nước bàn giao mặt bằng để thực hiện các dự án quan trọng quốc gia, dự án phát triển hạ tầng.
Cần phân loại rõ để tránh lợi dụng
Giá thị trường phải để thị trường quyết định. Đấu giá chính là xác định giá thị trường chứ không phải bằng việc Nhà nước công bố giá đất hàng năm. Có làm vậy giá đất mới minh bạch. Trong quá trình đấu giá, đại diện người dân được tham gia, giám sát hội đồng đấu giá. Hướng làm như vậy sẽ giảm bớt tình trạng khiếu nại, tố cáo về việc đền bù giải phóng mặt bằng chưa thỏa đáng. Ông Huỳnh Minh Hoàng, |
ĐB Trần Ngọc Vinh (Hải Phòng) cho biết qua thảo luận, nhiều ý kiến đề nghị không nên thu hồi đất cho các dự án phát triển kinh tế - xã hội và áp dụng phương thức trưng mua đối với các dự án này, nhưng đến nay chưa nhận được sự đồng thuận từ phía cơ quan soạn thảo. Nếu tiếp tục giữ quy định này, vấn đề khiếu kiện về đất đai vẫn là điểm nghẽn, chưa có lời giải.
“Đề nghị ban soạn thảo cần làm rõ khái niệm thu hồi đất phục vụ kinh tế - xã hội, bởi đây là khái niệm không thật rõ ràng, cần được làm rõ để tránh lợi dụng” - ông Vinh nêu quan điểm và đề nghị phân loại chính xác các loại dự án phát triển kinh tế - xã hội cho các mục đích và lợi ích cụ thể.
Trong đó, cần tách các dự án kinh tế vì lợi ích thuần túy của nhà đầu tư ra khỏi phạm vi các dự án phát triển kinh tế - xã hội trong chính sách thu hồi đất. ĐB Trần Ngọc Vinh cho rằng nên quy định chỉ các dự án do Nhà nước quyết định phê duyệt đầu tư mới thu hồi đất. Với dự án mà cơ quan nhà nước chỉ ra thông báo hoặc chấp nhận đầu tư không thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất mà phải trưng mua quyền sử dụng đất.
Đồng tình quan điểm này, ĐB Huỳnh Minh Hoàng (Bạc Liêu) kiến nghị với các dự án kinh tế vì lợi ích thuần túy của nhà đầu tư, Nhà nước không áp dụng cơ chế thu hồi đất.
Thay vào đó là cơ chế góp đất, điều chỉnh lại đất đai. Có nghĩa hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất được chuyển nhượng, cho thuê, góp vốn bằng quyền sử dụng đất đối với nhà đầu tư để thực hiện dự án. Đây là phương thức đã được áp dụng rộng rãi ở hầu hết các nước phát triển, các nước công nghiệp mới, hiện đang được áp dụng ở nhiều nước châu Á.
Nội dung của phương thức này là cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định thực hiện dự án góp đất và điều chỉnh lại đất đai tại một địa điểm nhất định trên nguyên tắc chuyển đất đang sử dụng vào mục đích phát triển đô thị hoặc chỉnh trang đô thị cũ, với một quy hoạch bao gồm hạ tầng, khu dân cư, khu công cộng, các cơ sở sản xuất kinh doanh.
Theo quy hoạch chi tiết được phê duyệt, khi quy hoạch cần căn cứ vào số lượng người đang sử dụng đất để bố trí lại cho người dân diện tích đất đô thị tương ứng, sao cho giá trị đất đô thị người dân nhận được phải cao hơn giá trị đất họ đã sử dụng trước đó. Một phần diện tích đất sản xuất kinh doanh cần được đưa ra đấu giá để có kinh phí thực hiện toàn bộ dự án, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, nhà đầu tư và người bị thu hồi đất.
Định giá đất: cơ sở nào?
Liên quan đến vấn đề giá đất, ông Nguyễn Văn Giàu cho biết tiếp thu ý kiến của ĐB, UBTVQH đề nghị quy định theo hướng nguyên tắc định giá đất là phải theo mục đích sử dụng đất hợp pháp tại thời điểm định giá; theo thời hạn sử dụng đất; phù hợp với giá đất phổ biến trên thị trường của loại đất có cùng mục đích sử dụng đã chuyển nhượng hoặc thu nhập từ việc sử dụng đất hoặc giá trúng đấu giá quyền sử dụng đất đối với những nơi có đấu giá quyền sử dụng đất; cùng một thời điểm các thửa đất liền kề nhau có cùng mục đích sử dụng, khả năng sinh lợi, thu nhập từ việc sử dụng đất tương tự như nhau thì có mức giá như nhau.
Về ý kiến đề nghị bỏ quy định Chính phủ ban hành khung giá đất, UBTVQH cho rằng việc quy định như dự thảo luật là bám sát quan điểm và nội dung đã được nêu trong Nghị quyết của Đảng và phù hợp với quy định của Luật Giá. Mặt khác, quy định khung giá đất nhằm hạn chế chênh lệch lớn về giá đất tại khu vực giáp ranh giữa các vùng, các địa phương. Do đó, UBTVQH đề nghị Quốc hội cho giữ quy định như dự thảo luật.
 |
Luật Đất đai (sửa đổi) vẫn băn khoăn thu hồi đất để phát triển kinh tế-xã hội |
Băn khoăn nguyên tắc xác định giá đất như vậy chưa rõ ràng và cụ thể, ĐB Nguyễn Thị Hồng Hà (Hà Nội) cho rằng để làm rõ “thế nào là phù hợp với giá đất phổ biến trên thị trường” là một câu hỏi khó: “Chính quyền dựa vào đâu để nói với người dân là giá bồi thường đã được tính đúng, tính đủ, người dân căn cứ vào đâu để thấy rằng quyền lợi của mình đã được đảm bảo. Đối với nơi không có các giao dịch thì căn cứ vào đâu để tính?” - bà Hà đặt vấn đề và đề nghị dự thảo cần thể hiện rõ vai trò của các tổ chức tư vấn định giá đất, đồng thời Nhà nước cũng cần có cơ quan theo dõi diễn biến thị trường và công bố giá đất định kỳ để làm cơ sở tham chiếu trong xác định giá đất. Vậy giải pháp nào cho vấn đề này?
Theo nhiều ĐB, không thể để cho người bị thu hồi đất bị xem là người đứng ngoài cuộc. Do đó, cần phải xem xét vấn đề này rất cụ thể, khi thu hồi đất cần phải công khai, minh bạch, giá cả cần phải được thỏa thuận với cộng đồng dân cư chứ không phải theo hình thức họp dân như hiện nay, nhưng thực chất đã do chính quyền quyết định rồi, việc họp dân chỉ mang tính chất thông qua.
Cũng liên quan đến vấn đề này, ĐB Vũ Xuân Trường (Nam Định) cho rằng quy định về việc bồi thường, sử dụng đất đối với cây trồng, vật nuôi cho các hộ sử dụng đất bị thu hồi cần phải được tính lại. Ông đề xuất mức bồi thường có thể là tương đương với một phần lợi nhuận trong sản lượng thu hoạch của cả thời gian mà người dân đã được giao đất thì mới đảm bảo được cuộc sống của họ, mới giảm khiếu kiện và góp phần xóa đói giảm nghèo.
“Có như vậy mới xóa đi những bức xúc mà người dân thường nói Nhà nước lấy đất của dân cày để giao cho các đại gia” – ông Trường nói.
