Thảo luận tại nghị trường Quốc hội về Luật Giáo dục nghề nghiệp (GDNN) hôm qua 5-11, đa số đại biểu Quốc hội (ĐBQH) cho rằng tạo điều kiện cho GDNN phát triển, đáp ứng cơ cấu nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế là cần thiết. Chính vì vậy, yêu cầu cấp thiết đặt ra là sau khi luật này ra đời phải làm sao khắc phục được bất cập hiện nay, nâng cao tay nghề, năng suất của người lao động.
Bất cập 2 bộ cùng quản lý
 |
Trên cơ sở cho ý kiến của ĐBQH, bản tiếp thu, giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nhận thấy GDNN hiện đang bị phân tách thành 2 bộ phận do 2 bộ thực hiện quản lý nhà nước, trong đó Bộ Lao động - Thương binh - Xã hội ( LĐ-TB-XH) quản lý hệ thống dạy nghề, gồm 3 trình độ đào tạo sơ cấp nghề, trung cấp nghề và cao đẳng nghề; Bộ Giáo dục - Đào tạo (GD-ĐT) quản lý hệ thống trung cấp chuyên nghiệp và cao đẳng.
Điều này không chỉ dẫn tới tình trạng phân tán, chồng chéo, chia cắt trong quản lý, chỉ đạo, điều hành chung; dàn trải, lãng phí trong đầu tư, phân bổ nguồn lực cho GDNN, mà còn gây khó khăn trong tổ chức thực hiện đào tạo.
Thực trạng quản lý chồng chéo này đã làm thiếu sự phối hợp trong quy hoạch phát triển mạng lưới và cơ cấu đào tạo nguồn nhân lực; trùng lắp về ngành nghề đào tạo; khác biệt trong xây dựng chương trình đào tạo dẫn tới khó khăn trong liên thông, công nhận kết quả học tập giữa các trình độ; vướng mắc trong việc chuẩn hóa các trình độ đào tạo của hệ thống giáo dục quốc dân để phù hợp với thông lệ quốc tế…
Phân công Bộ LĐ-TB-Xã hội chịu trách nhiệm quản lý nhà nước là hợp lý vì hệ thống dạy nghề đang đổi mới khá mạnh mẽ, chú trọng chất lượng cao, theo yêu cầu thị trường, đa dạng đào tạo, từng bước khắc phục tình trạng mất cân đối dạy và tuyển dụng. Giao cho bộ này sẽ khắc phục được những bất hợp lý hiện hành. ĐB Cù Thị Hậu (Hưng Yên) |
Xét về bản chất, các trình độ đào tạo trung cấp chuyên nghiệp và trung cấp nghề, cao đẳng và cao đẳng nghề mặc dù thuộc 2 hệ thống khác nhau, song đều thực hiện đào tạo theo định hướng thực hành nghề nghiệp, đều chú trọng rèn luyện kỹ năng nghề cho người học để phục vụ trực tiếp hoạt động sản xuất, kinh doanh và dịch vụ.
Chính vì lẽ này, trên cơ sở tiếp thu ý kiến ĐBQH và được sự đồng thuận của các cơ quan, bộ, ngành liên quan cũng như của Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Quốc hội cho phép sắp xếp lại các trình độ đào tạo của GDNN theo hướng hợp nhất các trình độ đào tạo của hệ thống dạy nghề với các trình độ đào tạo tương ứng của hệ thống giáo dục chuyên nghiệp.
Theo đó, GDNN sẽ gồm 3 trình độ: sơ cấp, trung cấp và cao đẳng. Việc phân công trách nhiệm quản lý nhà nước về GDNN, trên cơ sở các góp ý, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị giao LĐ-TB-XH làm đầu mối giúp Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về GDNN, nhằm xác định rõ vai trò, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước và tăng cường tính hiệu lực, hiệu quả thi hành luật.
Gắn với nhu cầu sử dụng
Thảo luận về vấn đề dạy nghề cần phải hướng tới nhu cầu thị trường lao động, ĐB Phạm Thị Hải (Đồng Nai) cho rằng nhiệm vụ cấp bách hiện nay phải đào tạo đội ngũ lao động chất lượng cho đất nước, nhưng thực tế việc dạy nghề chưa theo kịp yêu cầu này.
Trong khi đó, Luật GDNN chưa thể hiện được tầm nhìn khi chưa quy hoạch được mạng lưới dạy nghề cho tương lai. Phân tích sâu hơn, theo ĐB Nguyễn Thanh Hải (Hòa Bình), trong các cuộc thi tay nghề ASEAN, Việt Nam luôn vượt trên các nước Malaysia, Singapore, Thái Lan, nhưng năng suất lao động thực tế của người Việt Nam kém Singapore 15 lần, kém Malaysia 5 lần và bằng 2/5 năng suất lao động của người Thái Lan.
Như vậy, năng suất, chất lượng lao động của người Việt Nam chưa tương xứng với tiềm năng. Theo ĐB Nguyễn Thanh Hải, nguyên nhân do đào tạo nghề hiện nay chưa hợp lý, chưa phát huy được tiềm năng của lao động. Trong bối cảnh hiện nay, tăng năng suất lao động là vấn đề bức thiết.
Do đó, luật cần bổ sung vấn đề về tăng năng suất lao động. Bên cạnh đó, cần có chính sách thu hút người vào học nghề như thích vào học đại học, cao đẳng, có vậy mới khắc phục tình trạng thừa thầy thiếu thợ, người giỏi không học nghề, khiến năng suất lao động thấp.
Những bất cập trong việc GDNN hiện nay đang thể hiện ở việc đào tạo không đáp ứng ngay được nhu cầu tuyển dụng, không có kỹ năng phù hợp… khiến nhiều doanh nghiệp sau khi tuyển dụng phải đào tạo lại, gây lãng phí cả về thời gian và tiền bạc của người lao động, của xã hội.
Chính vì vậy, theo các ĐB Nguyễn Thị Bích Nhiệm (Yên Bái), Huỳnh Văn Tính (Tiền Giang), Nguyễn Thành Tâm (Tây Ninh), Trần Thị Hiền (Tiền Giang), cần tạo mọi điều kiện để các nguồn lực có thể dạy nghề, cũng như gắn kết chặt chẽ với đơn vị sử dụng lao động, tăng cường đào tạo theo nhu cầu thị trường, hạn chế sự bao cấp của Nhà nước. Bởi thực tế cho thấy, chất lượng chưa qua đào tạo còn cao, cần có cơ chế gắn kết thị trường với cơ sở đào tạo, từ phương án tuyển sinh tới các chương trình học nghề.
Để ưu tiên giải quyết việc làm cho người tốt nghiệp xuất sắc cơ sở GDNN và có cơ chế xếp lương khởi điểm phù hợp, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị quy định người có bằng tốt nghiệp các trình độ đào tạo nghề nghiệp được tuyển dụng đảm nhiệm vị trí công việc phù hợp với trình độ đào tạo; cùng với đó được hưởng lương theo thỏa thuận với người sử dụng lao động dựa trên vị trí việc làm, năng lực, hiệu quả làm việc, nhưng không được thấp hơn mức lương tối thiểu hoặc mức lương khởi điểm đối với công việc hoặc chức danh có yêu cầu trình độ trung cấp, trình độ cao đẳng.
Ngoài ra, người có bằng tốt nghiệp loại giỏi trở lên được ưu tiên tuyển dụng vào vị trí việc làm phù hợp hoặc được tuyển thẳng vào học liên thông lên trình độ cao hơn nếu có nhu cầu.
