(ĐTTCO) - Năm 2015 về cơ bản là một năm thành công của kinh tế Việt Nam với một loạt số liệu khá đẹp. Với tốc độ tăng trưởng GDP 6%, Việt Nam được xếp vào một trong 6 nền kinh tế mới nổi tăng trưởng mạnh nhất trong năm 2015 - thống kê của Bloomberg. Tỷ lệ lạm phát được kiểm soát tốt khi nằm dưới 5%. Tỷ lệ nợ xấu trong lĩnh vực ngân hàng năm 2015 đã về mức 2,72%, (dưới 3% như kế hoạch đề ra), giảm từ mức 17% vào năm 2011. Chỉ số niềm tin người tiêu dùng lên cao kỷ lục, đạt 144,8 điểm trong tháng 12-2015 - khảo sát của ANZ.
Lo ngại tỷ giá
Tuy nhiên, đằng sau bức tranh sáng của kinh tế Việt Nam là những lo lắng về câu chuyện tỷ giá. Vào tháng 8-2015, Việt Nam buộc phải phá giá hơn 3% giá trị VND sau khi Trung Quốc bất ngờ phá giá đồng NDT. Đợt phá giá vào tháng 8 khiến cho TTCK Việt Nam sụt giảm mạnh nhất trong năm 2015 với việc chỉ số VN Index mất hơn 20% giá trị chỉ trong 1 tháng.
Dự báo đồng USD có thể tạo lập đỉnh trong quý 3-2016 và giảm giá sau đó. Sự mất giá của đồng USD có thể do FED can thiệp để giữ cho nền kinh tế Hoa Kỳ và toàn cầu ổn định trước thêm bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ vào tháng 11-2016. Thậm chí, có khả năng FED sẽ tung ra gói QE4 nếu cần thiết. Sự mất giá của đồng USD kéo theo sự phục hồi của của giá dầu thế giới, sẽ giải tỏa những áp lực cho Việt Nam trong vấn đề tỷ giá và xuất khẩu dầu cũng như cân bằng ngân sách. |
Việc phá giá cũng ảnh hưởng đến sản xuất. Chỉ số PMI sản xuất của Việt Nam do Nikkei và Markit công bố cho thấy đã sụt giảm từ tháng 9 xuống dưới ngưỡng 50 điểm (vùng suy thoái) sau khi đạt đỉnh cao 3 năm vào tháng 8-2015. Rõ ràng, tỷ giá đang là “gót chân Asin” của nền kinh tế Việt Nam đã bộc lộ trong năm 2015 và có thể trở thành nỗi lo trong năm 2016 nếu như diễn biến cuộc chiến tranh tiền tệ-dầu mỏ thế giới tiếp tục bất lợi.
Do vậy trong quý 1-2016, vấn đề tỷ giá sẽ là câu chuyện lớn của nền kinh tế Việt Nam. Sự căng thẳng tỷ giá có thể còn tiếp diễn trong quý 2-2016 nếu như FED tiếp tục tăng lãi suất vào cuối quý 1-2016. Trong quý 1-2016, FED sẽ có cuộc họp vào tháng 1-2016 và tháng 3-2016. Vì FED vừa mới nâng lãi suất vào tháng 12-2015 nên khả năng tăng tiếp vào tháng 1-2016 sẽ thấp hơn so với thời điểm tháng 3-2016.
Một thông báo khác từ phía NHNN về chính sách tỷ giá mới đó là cơ chế “bò trườn”, cho phép VND tăng giảm theo thị trường. Điều này đang hàm ý NHNN chấp nhận cho phép VND biến động mạnh trong năm 2016 chứ không cố gắng đề giữ trong một biên độ hạn ngạch như 3 năm qua.
Nhạy cảm nợ công, ngân sách
Theo khảo sát của Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB), các doanh nghiệp ở Việt Nam có tỷ lệ đòn bẩy bằng ngoại tệ cao nhất trong khu vực Đông Nam Á, với 80% các khoản nợ định danh bằng ngoại tệ. Đây là hệ quả của việc VND bị định giá cao trong vài năm qua, khiến cho đồng USD trông có vẻ rẻ hơn, ổn định hơn dẫn đến các doanh nghiệp tăng cường vay nợ bằng ngoại tệ. Trong khi đó rủi ro là doanh nghiệp Việt Nam chủ yếu hoạt động kinh doanh nội địa nên gần như ít có nguồn thu bằng ngoại tệ. Vì vậy, rủi ro tỷ giá thực sự là “gót chân Asin” của cả nền kinh tế lẫn doanh nghiệp Việt Nam nói riêng.
Về phía Chính phủ, vay nợ bằng ngoại tệ đang chiếm tới 41,5% GDP nên sự mất giá của VND sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng trả nợ bằng ngoại tệ. Đối với ngân sách nhà nước, sự tăng giá của USD trên thị trường thế giới sẽ có tác động kép thông qua việc VND bị mất giá (ảnh hưởng đến việc trả nợ công bằng ngoại tệ) và giá dầu thô sụt giảm (nguồn thu ngân sách sách bị hụt thu). Trong năm 2016, Việt Nam dự kiến nguồn thu ngân sách với kịch bản giá dầu bình quân 60 USD/thùng. Tuy nhiên, với giá dầu ở mức 35 USD như hiện nay và kịch bản đồng USD còn mạnh lên, triển vọng giá dầu có thể về mức 20-30 USD/thùng sẽ khiến cho việc cân bằng ngân sách trở thành nhiệm vụ bất khả thi.
 |
Thời tiết và lạm phát
Theo công bố dự của NASA vào ngày 29-12-2015, khả năng hiện tượng El Nino (đã xuất hiện từ năm 2014) sẽ tiếp tục mạnh lên trong đầu năm 2016. Hiện tượng El Nino 2015-2016 đang được dự báo mạnh nhất trong lịch sử. Theo đó, sẽ ảnh hưởng đến nguồn cung lương thực toàn cầu, yếu tố dẫn đến lạm phát cho các nước thuộc nhóm đang phát triển, bởi tỷ trọng lương thực thực phẩm cao trong giỏ hàng hóa.
Trong những ngày cuối cùng của năm 2015, thế giới đang chứng kiến sự hỗn loạn về thời tiết khi El Nino đang hoạt động mạnh. El Nino cũng ảnh hưởng tới Việt Nam và thường gây ra sự khô hạn, nóng nắng kéo dài. Việc thiết hụt nguồn nước sẽ gây ảnh hưởng trầm trọng đến sản xuất lương thực ở Việt Nam. Nhưng cũng cần lưu ý những năm xuất hiện El Nino, các cơn bão nhiệt đới mỗi khi xuất hiện lại là những siêu bão như Linda (1997), Xangsane (2006) và Ketsana (2009). Mẫu hình thời tiết khô hạn vào mùa hè có thể gây ra sự thiết hụt lương thực trong quý 3 và cả quý 4-2016 trên bình diện thế giới và Việt Nam. Có một chi tiết đáng lưu ý là 1 năm sau xảy ra hiện tượng Elnino, lạm phát của Việt Nam thường tăng lên như năm 1998, 2007 và 2010.
