Tiền ảo - Kỳ vọng hay ảo mộng? (K3): Điên đảo Onecoin

(ĐTTCO) - Những năm gần đây, ở Việt Nam bỗng xuất hiện phong trào rủ nhau đầu tư tiền ảo Onecoin với những lời hứa hẹn cực kỳ hấp dẫn. 
Vậy thực hư của đồng tiền Onecoin này như thế nào?
Lập lờ công nghệ

Onecoin được các công ty của bà Ruja Ignatova là OneCoin Ltd và OneLife Network Ltd quảng cáo như một đồng tiền mã hóa (cryptocurrency), với công nghệ “blockchain riêng tư”. Đây chính là điểm lập lờ khiến người tiêu dùng và nhà đầu tư dễ bị mắc lừa, vì vốn tin tưởng vào công nghệ blockchain được nhận định là “công nghệ vàng” như ở đồng Bitcoin.
Tuy nhiên, giới phân tích khẳng định đã là blockchain không có chuyện “riêng tư”, vì phải có ít nhất 3 đặc điểm sau mới được gọi là blockchain: (1) Tính công khai, ai cũng có thể tra cứu. (2) Không thể bị làm giả hay bị sửa trái phép, vì tất cả máy tính trên mạng đều tham gia quá trình kiểm soát, bảo vệ cho blockchain 24/7 (xem lại Kỳ 2). (3) Phân trung, nghĩa là không bị tập trung vào một chỗ, không nằm riêng ở một server, mỗi người tham gia mạng bloackchain đều sở hữu bản copy blockchain riêng để dễ dàng kiểm tra, so sánh.

 Từ điển Wikipedia tiếng Anh định nghĩa Onecoin là một mô hình lừa đảo Ponzi. Wikipedia dẫn ra 2 lý do để gọi Onecoin là lừa đảo: Thứ nhất, cách thiết lập mập mờ của đồng tiền này. Thứ hai, các nhân vật chủ chốt của nó đều dính chàm trong các vụ lừa đảo Ponzi trước đó.
Trong khi đó, Onecoin tuyên bố mình dùng công nghệ bloackchain nhưng không hề công khai blockchain của họ, không hề công khai các chi tiết kỹ thuật (specs), cũng như mã nguồn (source code), nên không ai có thể kiểm tra, kiểm soát, quản lý blockchain ngoại trừ chính OneCoin.
Đặc điểm mang lại giá trị vàng cho blockchain là tính mở và phân trung, trong khi “blockchain” của Onecoin lại vừa đóng, vừa tập trung ở điểm duy nhất là Công ty OneCoin Ltd và bà Ruja Ignatova. Điều này rất rủi ro. Giả sử khi bạn gửi tiền ở ngân hàng, dù là tập trung nhưng được bảo đảm bởi nhà nước.
Với Bitcoin, đồng tiền này được bảo đảm bởi toán học, có thể kiểm tra qua specs và source code đã được công khai. Onecoin thì không được như vậy. Sự an toàn của Bitcoin đến từ việc blockchain của họ hoàn toàn mở, ai cũng có thể kiểm tra từng giao dịch để xem có gian dối không, kiểm tra xem Bitcoin đang được sử dụng có xác thực không. Còn Onecoin hoàn toàn không thể kiểm chứng, vì công nghệ của họ đóng hoàn toàn. Giá trị về mặt kỹ thuật của Onecoin vì thế là con số 0 tròn trĩnh. 

Nói cách khác, với Onecoin, bạn chỉ có thể “gửi trọn niềm tin” vào cá nhân bà Ignatova, hoặc Công ty OneCoin của bà ta. Tuy nhiên, bản thân bà Ignatova và các cộng sự có phải là những người đáng tin để bạn “chọn mặt gửi vàng” hay không?


Mập mờ nhân thân

Trên trang OneCoin.eu cho biết bà Ruja Ignatova là tiến sĩ, cựu CEO của công ty đầu tư tư nhân CSIF ở Bulgaria, đã tốt nghiệp Khoa Luật nước ngoài của Đại học Oxford năm 2009. Tuy nhiên, trang web riêng của Ignatova nói bà tốt nghiệp khoa Luật nước ngoài tại Oxford năm 2004. Trên trang thông tin của Bloomberg về bà Ignatova dù có cung cấp đầy đủ địa chỉ nhà và số điện thoại, nhưng lại không có dữ liệu về giáo dục của bà. Ngoài ra, có nhiều nguồn tin cho rằng bà Ignatova từng dính líu đến vụ lừa đảo tiền ảo Bigcoin, và Onecoin được bà lấy ý tưởng từ Bigcoin.

Trong khi đó, 2 nhân vật quyền lực khác tại OneCoin là Sebastian Greenwood và Nigel Allan, đều là những người từng dính líu đến các vụ lừa đảo trong quá khứ. Greenwood trước đây làm việc cho mô hình lừa đảo Ponzi có tên Unaico (nay đã bị chấm dứt). Unaico từng bị Ủy ban Chứng khoán Pakistan cảnh báo, với lưu ý “những hoạt động kinh doanh đa cấp phi pháp” và khuyên nhà đầu tư nên tránh đầu tư hoặc giao dịch với công ty này. Allan, cựu Chủ tịch của OneCoin, từng dính líu với các mô hình lừa đảo Ponzi tương tự Onecoin, có tên Crypto888 và Brilliant Carbon. 

Theo OneCoin, hoạt động kinh doanh chủ chốt của công ty là bán các khóa học giao dịch. Người tham gia có thể mua các khóa học có mức phí từ 100-118.000EUR. Mỗi khóa học sẽ cấp cho các học viên một số “token” tương ứng (tùy giá trị khóa học) dùng để “đào” Onecoin. OneCoin nói tiền của họ có thể được “đào” ở 2 sever tại Bulgaria và 1 tại Hồng Công. OneCoin và các thành viên nói họ không bán tiền ảo mà chỉ bán các khóa học. Tuy nhiên, theo trang từ điển mở Wikipedia, tất cả khóa học và hội nghị, hội thảo của OneCoin đều chủ yếu nói về tiền ảo.

Trước tháng 1-2017, cách duy nhất để chuyển Onecoin sang các loại tiền khác là dùng sàn giao dịch xcoinx, một sàn nội bộ của OneCoin. Theo đó, các thành viên đã mua những gói cao hơn gói khởi điểm mới được giao dịch, và bị giới hạn về số lượng giao dịch, giá trị giao dịch, đồng thời chỉ được đổi ra EUR. Tuy nhiên, dịch vụ này bị đóng cửa vào tháng 1-2017, tức hiện nay các nhà đầu tư Onecoin không thể đổi tiền ảo này sang các loại tiền khác và chỉ còn cách cầu nguyện rằng bà Ignatova và OneCoin “ăn ở có đức”, không đi lừa người.

Lừa đảo Ponzi?

Vào tháng 2-2017, Cơ quan Giám sát dịch vụ tài chính liên bang Đức (BaFin) đóng băng tất cả tài khoản ngân hàng dùng để rửa tiền cho mạng lưới Onecoin, tổng cộng 29 triệu EUR bị đóng băng. BaFin cũng lệnh cho hãng Dịch vụ tài Thị trường quốc tế GmbH ngưng mọi giao dịch liên quan đến Onecoin.
Mới nhất, ngày 18-4, BaFin lệnh cho OneCoin Ltd phải chấm dứt mọi hoạt động kinh doanh ở Đức. Đồng thời, OneLife Network Ltd và One Network Services Ltd cũng bị ra lệnh chấm dứt kinh doanh ở Đức. Ngày 23-4, cảnh sát Ấn Độ bắt 18 người ở Navi Mumbai vì tổ chức sự kiện để tuyển mộ thành viên Onecoin.
Tại Hungary, ngân hàng trung ương nước này đã ra thông cáo cảnh báo Onecoin là mô hình lừa đảo Ponzi. Tại Trung Quốc, nhiều thành viên và nhà đầu tư Onecoin đã bị bắt giữ năm 2016 và 30,8 triệu USD tài sản bị phong tỏa.

Hoạt động của OneCoin cũng bị đưa vào danh sách cảnh báo của rất nhiều nước, như Phần Lan, Thụy Điển, Na Uy, Latvia và ngay cả tại quê hương của bà Ignatova là Bulgaria. Cho đến nay, các nước này chưa tuyên bố OneCoin là hoạt động tội phạm, nhưng đưa ra những cảnh báo về các rủi ro tiềm ẩn trong kinh doanh, đầu tư Onecoin.
Ngày 30-9-2015, Ủy ban Giám sát tài chính Bulgaria (FSC) ra tuyên bố cảnh báo về các rủi ro của các loại tiền ảo mới, trong đó lấy Onecoin làm thí dụ. Sau đó, OneCoin ngưng tất cả hoạt động ở Bulgaria và bắt đầu dùng các ngân hàng nước ở ngoài để nhận chuyển khoản từ những người tham gia. Tháng 3-2016, Hiệp hội Giao dịch trực tiếp của Na Uy cảnh báo Onecoin là mô hình lừa đảo Ponzi. Tháng 3-2017, Ngân hàng Quốc gia Croatia khuyên người dân thận trọng khi quyết định liên quan đến Onecoin. Ngày 28-4-2017, Ngân hàng Thái Lan phát đi thông cáo Onecoin là đồng tiền kỹ thuật số phi pháp và không được dùng trong giao dịch.

Các tin khác