Theo đó, mức thuế nhập khẩu xăng dầu hiện đã giảm về 10% và sẽ tiếp tục giảm nữa với từng dòng sản phẩm xăng dầu đến năm 2018.
Hụt thu ngân sách, tăng thuế môi trường
Việc giảm thuế xăng dầu sẽ dẫn tới hụt thu ngân sách là tất yếu nhưng lại mâu thuẫn với các cam kết ưu đãi thuế các dự án lọc hóa dầu Dung Quất và lọc hóa dầu Nghi Sơn. Điều này dẫn đến khả năng Nhà nước buộc phải tăng thuế bảo vệ môi trường và tăng phí sử dụng xăng dầu để cân đối nguồn thu nhằm thực hiện các cam kết với dự án lọc hóa dầu.
Việc giảm thuế xăng dầu sẽ dẫn tới hụt thu ngân sách là tất yếu nhưng lại mâu thuẫn với các cam kết ưu đãi thuế các dự án lọc hóa dầu Dung Quất và lọc hóa dầu Nghi Sơn. Điều này dẫn đến khả năng Nhà nước buộc phải tăng thuế bảo vệ môi trường và tăng phí sử dụng xăng dầu để cân đối nguồn thu nhằm thực hiện các cam kết với dự án lọc hóa dầu.
| Ngay năm 2018, cần xem xét điều chỉnh tăng các sắc thuế nội địa của sản phẩm xăng dầu để đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước, bù đắp hụt thu do cắt giảm thuế nhập khẩu theo cam kết FTA. Đồng thời, cần xử lý hài hòa 3 lợi ích Nhà nước, người tiêu dùng và DN, qua đó đưa ra chiến lược phát triển lâu dài cho thị trường. Ông Phan Thế Ruệ |
Theo ông Phan Thế Ruệ, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam, thị trường xăng dầu nội địa đang chịu áp lực lớn bởi cam kết quốc tế và các FTA mà Việt Nam đã tham gia. Tính đến năm 2017, mức tiêu thụ xăng dầu vào khoảng 16 triệu m3, sản xuất trong nước đáp ứng khoảng 40%, còn lại 60% phải nhập khẩu. Nếu nhà máy lọc dầu Nghi Sơn vận hành thương mại vào năm 2018 khả năng sẽ cân đối đủ nhu cầu tiêu dùng trong nước. Điều này cũng phù hợp khi thị trường xăng dầu đã hội nhập sâu với thị trường khu vực và thế giới, đặt ra yêu cầu phải nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm xăng dầu sản xuất trong nước, cũng như quyết định sự tồn tại phát triển của ngành công nghiệp hóa dầu Việt Nam và thị trường xăng dầu Việt Nam những năm tới.
Tuy nhiên, vấn đề đặt ra khi mở cửa thị trường xăng dầu có cần thiết lập hàng rào kỹ thuật để bảo vệ sản xuất trong nước? Mấy năm qua, Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam liên tục kiến nghị Chính phủ phải điều chỉnh cơ cấu thu cho phù hợp với lộ trình giảm thuế xuất nhập khẩu xăng dầu. Năm 2016, thuế nhập khẩu xăng dầu đã về 20% và sắp tới giảm về 10% với xăng nhập khẩu từ Hàn Quốc. Thực tế này dẫn đến yêu cầu phải điều chỉnh nguồn thu để bù đắp hụt thu ngân sách. Bởi nguồn thu dịch vụ xăng dầu chưa kể dầu khí những năm qua rất lớn, có thời kỳ nguồn thu này chiếm 15% tổng thu ngân sách.
Hiện nay Việt Nam đã ký kết nhiều FTA đa phương và song phương, tuy các điều khoản trong FTA không có cam kết mở cửa thị trường xăng dầu, nhưng các dòng thuế nhập khẩu đã giảm sâu và mức độ giảm khác nhau giữa các đối tác, đặc biệt là các đối tác trong ASEAN, thuế nhập khẩu xăng đã giảm xuống 20%, dầu giảm xuống 0%; trong khi cam kết trong VKFTA hiện thuế nhập khẩu xăng giảm xuống 10%, dầu còn 5% và sẽ tiến tới loại trừ các dòng thuế nhập khẩu xăng dầu trong những năm tới.
Tuy nhiên, vấn đề đặt ra khi mở cửa thị trường xăng dầu có cần thiết lập hàng rào kỹ thuật để bảo vệ sản xuất trong nước? Mấy năm qua, Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam liên tục kiến nghị Chính phủ phải điều chỉnh cơ cấu thu cho phù hợp với lộ trình giảm thuế xuất nhập khẩu xăng dầu. Năm 2016, thuế nhập khẩu xăng dầu đã về 20% và sắp tới giảm về 10% với xăng nhập khẩu từ Hàn Quốc. Thực tế này dẫn đến yêu cầu phải điều chỉnh nguồn thu để bù đắp hụt thu ngân sách. Bởi nguồn thu dịch vụ xăng dầu chưa kể dầu khí những năm qua rất lớn, có thời kỳ nguồn thu này chiếm 15% tổng thu ngân sách.
Hiện nay Việt Nam đã ký kết nhiều FTA đa phương và song phương, tuy các điều khoản trong FTA không có cam kết mở cửa thị trường xăng dầu, nhưng các dòng thuế nhập khẩu đã giảm sâu và mức độ giảm khác nhau giữa các đối tác, đặc biệt là các đối tác trong ASEAN, thuế nhập khẩu xăng đã giảm xuống 20%, dầu giảm xuống 0%; trong khi cam kết trong VKFTA hiện thuế nhập khẩu xăng giảm xuống 10%, dầu còn 5% và sẽ tiến tới loại trừ các dòng thuế nhập khẩu xăng dầu trong những năm tới.
Thuế giảm, người dân vẫn khó tiếp cận được xăng dầu giá rẻ. Hài hòa lợi ích, phát sinh mâu thuẫn
Theo ông Trương Đình Tuyển, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại, có 2 vấn đề cần lưu ý trong lộ trình cắt giảm thuế nhập khẩu trong các FTA, đó là lộ trình cắt giảm thuế và thuế suất cắt giảm là khác nhau trong từng FTA. Từ đó câu hỏi đặt ra là mức thuế trong hiệp định nào sẽ được lấy làm căn cứ hình thành giá bán khi Nhà nước điều chỉnh giá bán lẻ và tính thuế nhập khẩu mà DN nhập khẩu phải nộp? Phía DN, vì lợi ích của mình sẽ nhập khẩu từ thị trường có lộ trình cắt giảm thuế nhanh nhất với thuế suất thấp nhất tại thời điểm nhập khẩu. Điều này hoàn toàn hợp pháp và chính đáng.
Nhưng cũng có ý kiến cho rằng cần truy thu thuế nhập khẩu của các DN nhập khẩu xăng dầu. Từ năm 2016, Bộ Tài chính định ra mức thuế nhập khẩu bình quân gia quyền từng quý theo khối lượng nhập khẩu của các DN từ các FTA, để xác định giá cơ sở làm căn cứ quyết định điều chỉnh giá, như vậy phải lấy số liệu của quý trước áp cho quý sau. Cụ thể thuế nhập khẩu bình quân gia quyền quý I-2017 theo cách tính của Bộ Tài chính với xăng 10,21%, dầu diesel 1,18%.
Thế nhưng, ở đây xuất hiện 2 vấn đề. Thứ nhất, các DN đều tìm cách nhập từ thị trường có thuế suất theo từng mặt hàng thấp nhất. Cụ thể nhập xăng từ Hàn Quốc, vì thuế nhập khẩu xăng trong VKFTA là 10% trong giai đoạn 2016-2020, mức thấp nhất trong các FTA Việt Nam đã tham gia. Đối với dầu diesel, các DN đều nhập khẩu từ ASEAN, vì theo Hiệp định ATIGA thuế nhập diesel đã về 0% từ năm 2016. Như vậy rất dễ bị các đối tác ép giá và không loại trừ các DN sẵn sàng trả giá cao hơn để được hưởng mức thuế thấp và người bán nước ngoài hưởng lợi và làm giá bán trong nước bị đẩy lên, người tiêu dùng bị thiệt.
Để hài hòa, ông Tuyển cho rằng nên xem xét thêm phương án chủ động tính thuế theo thị trường có mức thuế nhập khẩu cam kết thấp nhất ở thời điểm nhập khẩu, dù họ nhập khẩu từ các thị trường FTA khác nhau. Áp dụng như vậy, Nhà nước tuy có bị giảm thu từ thuế nhập khẩu, nhưng lại tăng thu từ phần thuế thu nhập DN do DN không phải tăng giá mua từ thị trường có thuế suất thấp và việc tính thuế bình quân gia quyền cũng sát hơn. Trong trường hợp cần tăng thu ngân sách, Nhà nước có thể tăng phí hoặc thuế nội địa.
Thứ hai, Chính phủ đã cam kết giữ thuế nhập khẩu xăng dầu không thấp hơn 7% để bảo hộ cho dự án nhà máy lọc dầu Nghi Sơn trong thời gian 10 năm kể từ ngày nhà máy sản xuất thương mại. Như vậy, nếu năm 2018 nhà máy lọc dầu Nghi Sơn đi vào hoạt động thương mại, theo thỏa thuận với nhà máy này Việt Nam phải giữ thuế nhập khẩu các mặt hàng xăng dầu ở mức không thấp hơn 7% cho đến hết 2028. Trong khi đó, theo cam kết trong ATIGA, xăng nhập khẩu từ ASEAN từ năm 2023 có thuế nhập khẩu còn 5% và đến 2024 sẽ về 0%, dầu diesel và mazut có thuế nhập khẩu trong ASEAN 0% từ năm 2016. Còn theo cam kết VKFTA, thuế nhập khẩu dầu diesel từ 2016 là 6% và từ 2018 là 0%, riêng dầu mazut thuế nhập khẩu về 0% từ đầu năm 2016. Và như vậy phát sinh mâu thuẫn giữa cam kết trong các FTA với cam kết ưu đãi thuế cho lọc dầu Nghi Sơn.
