Từ đầu năm 2010 đến nay, giới đầu tư CK ít nhắc đến tác động của các khoản vay margin (đòn bẩy tài chính) bị thu hồi lên các chỉ số. Thế nhưng thực tế lại cho thấy áp lực từ các khoản đầu tư bằng đòn bẩy lên chỉ số rất lớn.
Nguyên nhân chính khiến giới đầu tư chưa đặt nặng nỗi lo này có thể từ giả định cho rằng các CTCK đã rút bớt hoặc thu nhỏ tối đa nghiệp vụ này trong thời gian gần đây. Tuy nhiên, theo một phân tích mới đây của CTCK SME, rủi ro từ các khoản vay margin năm 2010 sẽ tiếp tục tạo áp lực nguồn cung lớn trong năm 2011, nhất là mỗi khi thị trường có dấu hiệu hồi phục.
Có thể lý giải vấn đề này qua con số của năm 2010 với hàng ngàn tỷ đồng được các CTCK sử dụng vào mục đích margin. Trong khi đó các khoản vay này không thể hiện bản chất trên báo cáo tài chính do đây thực tế là hoạt động “chui”. Chu kỳ hồi phục tháng 11 và đầu tháng 12-2010 thanh khoản của thị trường nhiều khi đạt từ 3.000-5.000 tỷ đồng/phiên. Ngay sau đó, thị trường rơi tự do cả về thanh khoản lẫn điểm của các chỉ số. Các mã penny được NĐT đi vay margin chủ yếu trong năm 2010 mất đi trung bình từ 30-50% và hầu như không còn thanh khoản.
Về thực chất, các mã CK đi vay margin đã đến giới hạn thu hồi của các CTCK dù còn dưới tên khách hàng hay đã chuyển sang các mã tự doanh. Đối với các CTCK sử dụng vốn tự có để cho vay thì an toàn hơn, vì CTCK có thể chờ thị trường lên để bán ra, nhưng với các CTCK sử dụng nguồn vốn đi vay bên ngoài (chiếm đa số), càng để lâu CTCK sẽ gặp nhiều vấn đề.
 |
Nếu sử dụng vốn tự có để cho vay, CTCK có thể chờ thị trường |
Việc thắt chặt tín dụng trong lĩnh vực sản xuất cùng với nguồn vốn khan hiếm đã tạo ra áp lực rút vốn của các chủ nợ. Nếu trung bình các khoản vay từ 3-6 tháng, quý II sẽ rơi vào giai đoạn thu hồi vốn từ các CTCK. Do đó, cách duy nhất để có tiền trả nợ là bán đi danh mục cầm cố và danh mục tự doanh nếu có cơ hội.
Cũng chính vì lý do này nên thị trường luôn phải đối mặt với áp lực nguồn cung lớn trong những phiên tăng điểm. Nguồn cung này chưa xuất hiện nhiều vì thanh khoản còn thấp, nhưng sẽ nhanh chóng xuất hiện nếu có tín hiệu dòng tiền vào.
Trong bối cảnh giá phần lớn các mã CP đang đi xuống như hiện nay, để duy trì tài sản NĐT phải bơm tiền vào để cân bằng khoản vay hoặc mua vào để giữ giá CK. Nguồn tiền này thực tế đã chảy mạnh trong tháng 1 và 2-2011 và đến nay lại có dấu hiệu suy kiệt nếu nhìn vào thanh khoản trên cả 2 sàn liên tục duy trì dưới mức 1.000 tỷ đồng/phiên.
Như vậy, đối với nhóm NĐT đầu cơ trong năm 2010 và các CTCK hỗ trợ các hoạt động đầu cơ này, lãi suất đang tạo ra áp lực vô hình ngày càng lớn. Nếu thị trường cứ tiếp tục lình xình theo kiểu “xanh vỏ, đỏ lòng” như hiện nay, rủi ro của nguồn cung xả hàng với giá sàn sớm muộn sẽ xuất hiện khi các khoản vay để sử dụng margin của các CTCK đến thời điểm đáo hạn.
Dòng tiền vào TTCK đang gặp rất nhiều khó khăn. Tăng trưởng tín dụng được hạn chế ở mức thấp, trong đó vốn chủ yếu được ưu tiên cho lĩnh vực sản xuất và nông nghiệp, tỷ lệ cho vay phi sản xuất (trong đó có cho vay tiêu dùng, bất động sản, đầu tư CK) được giới hạn ở mức thấp sẽ ảnh hưởng khá tiêu cực tới hoạt động cho vay đòn bẩy của các CTCK.
Do đó, NĐT không nên quá kỳ vọng về việc sẽ có một dòng tiền lớn từ hệ thống ngân hàng có thể hỗ trợ cho thị trường trong thời gian tới. Dòng tiền vào TTCK nếu có chỉ có thể đến từ dòng vốn ngoại nếu kinh tế vĩ mô Việt Nam có sự khởi sắc, hay từ các kênh đầu tư khác chuyển sang như bất động sản, ngoại tệ và vàng. Trong bối cảnh TTCK hiện nay, việc chỉ số giảm mạnh nhưng đi kèm với thanh khoản cao (trên 2.000 tỷ đồng/phiên) có lẽ lý tưởng hơn nhiều so với hiện tượng chỉ số tăng nhưng thanh khoản vẫn lẹt đẹt như những phiên giao dịch gần đây.
