(ĐTTCO) - Trong thông cáo kết thúc hội nghị thượng đỉnh lần đầu tiên giữa ASEAN-Hoa Kỳ tại Sunnylands, bang California, Nhà Trắng cho biết sự kiện này đã đánh dấu 1 năm bước ngoặt cho ASEAN và mối quan hệ đối tác chiến lược mới giữa Hoa Kỳ và ASEAN.
Đối tác chiến lược
Theo thông tin từ Bộ Ngoại giao Việt Nam, 3 trụ cột chính trong quan hệ đối tác chiến lược Hoa Kỳ và ASEAN là chính trị - an ninh, kinh tế - thương mại và văn hóa - xã hội. Bên lề hội nghị Sunnylands, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã có cuộc hội kiến Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama về quan hệ song phương Việt Nam - Hoa Kỳ cũng như các vấn đề quốc tế và khu vực cùng quan tâm. Trong cuộc hội kiến kéo dài gần 40 phút, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nêu rõ Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đã được ký chính thức, do đó các bên cần khẩn trương hoàn tất quá trình phê chuẩn hiệp định theo quy định của từng nước. Cùng với mong muốn Hoa Kỳ sớm công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường, Thủ tướng cũng đề nghị Hoa Kỳ kéo dài thời gian từ 18 tháng lên 3-4 năm để phía Việt Nam thực hiện việc chuyển đổi các biện pháp quản lý, nhằm đáp ứng những quy định liên quan trong Luật Nông trại 2014 (Farm Bill 2014) của Hoa Kỳ; đồng thời hỗ trợ kỹ thuật về quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm đối với cá tra, ba sa của Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ.
Bày tỏ nhất trí với các đề nghị của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, Tổng thống Barack Obama khẳng định sẽ chỉ đạo các cơ quan chức năng của Hoa Kỳ phối hợp với Việt Nam đề xuất các giải pháp xử lý phù hợp cho từng vấn đề nhằm tăng cường lòng tin, hiểu biết lẫn nhau và làm sâu sắc, thực chất hơn quan hệ đối tác hợp tác toàn diện Hoa Kỳ - Việt Nam. Tổng thống Obama cho biết sẽ thăm chính thức Việt Nam vào tháng 5 năm nay với mong muốn tìm hiểu về đất nước, con người và văn hóa Việt Nam, đồng thời trao đổi về những biện pháp hợp tác cụ thể nhằm duy trì đà tích cực của quan hệ đối tác hợp tác toàn diện Hoa Kỳ - Việt Nam.
17 nguyên tắc chung
Cuộc hội nghị mang tính lịch sử tại Sunnylands đã khép lại với việc các nguyên thủ ASEAN và Hoa Kỳ nhất trí với 17 nguyên tắc chung, nhằm “hướng dẫn sự hợp tác của chúng ta tiến về phía trước”. Nội dung chính của những nguyên tắc này gồm: 1. Tôn trọng chủ quyền, sự toàn vẹn lãnh thổ, sự bình đẳng và sự độc lập chính trị của tất cả các quốc gia. 2. Xem trọng sự thịnh vượng chung, tăng trưởng kinh tế và phát triển toàn diện, bền vững. 3. Coi trọng việc theo đuổi những chính sách dẫn tới những nền kinh tế năng động, cởi mở và có tính cạnh tranh. 4. Củng cố nền dân chủ, cổ súy và bảo vệ nhân quyền và những quyền tự do cơ bản. 5. Tôn trọng và ủng hộ tính trung tâm của ASEAN và những cơ chế do ASEAN dẫn đầu trong kiến trúc khu vực châu Á-Thái Bình Dương. 6. Tuân thủ vững chắc một trật tự khu vực và quốc tế dựa trên luật lệ duy trì và bảo vệ những quyền và đặc quyền của tất cả các nước. 7. Giải quyết hòa bình những tranh chấp, phù hợp với những nguyên tắc được thừa nhận của luật pháp quốc tế và Công ước năm 1982 của Liên hiệp quốc về Luật Biển (UNCLOS).
8. Cam kết duy trì hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực, bảo đảm an ninh và an toàn hàng hải, bao gồm những quyền tự do hàng hải và bay ngang. 9. Tăng cường hợp tác để giải quyết những thách thức chung trong lĩnh vực hàng hải. 10. Quyết tâm mạnh mẽ dẫn đầu trong những vấn đề toàn cầu như chủ nghĩa khủng bố và chủ nghĩa cực đoan bạo lực, buôn người, buôn ma túy, và đánh bắt cá bất hợp pháp. 11. Giải quyết biến đổi khí hậu và phát triển một khối ASEAN bền vững về môi trường, được nêu ra theo Thỏa thuận Khí hậu Paris. 12. Thúc đẩy an ninh và ổn định trong không gian mạng phù hợp với những chuẩn mực về hành vi của nhà nước chịu trách nhiệm. 13. Hỗ trợ sự thăng tiến một Cộng đồng ASEAN mạnh mẽ, ổn định, gắn kết về mặt chính trị, hội nhập về mặt kinh tế, có trách nhiệm về mặt xã hội, hướng tới người dân và lấy người dân làm trung tâm và dựa trên luật lệ. 14. Tăng cường kết nối giữa người dân với người dân thông qua những chương trình có sự tham gia của ASEAN và người dân Hoa Kỳ. 15. Thực thi Chương trình Phát triển bền vững năm 2030 và Chương trình Hành động Addis Ababa để bảo đảm một xã hội bền vững, công bằng và đa thành phần. 16. Tăng cường hợp tác tại những diễn đàn khu vực và quốc tế. 17. Tiếp tục đối thoại chính trị ở cấp nguyên thủ nhà nước/chính phủ thông qua hội nghị thượng đỉnh Hoa Kỳ-ASEAN thường niên và hội nghị thượng đỉnh Đông Á.
 |
Các nguyên thủ dự hội nghị thượng đỉnh lần đầu tiên giữa ASEAN-Hoa Kỳ tại Sunnylands. |
Những lo ngại
Hội nghị Sunnylands cho thấy mối quan hệ ấm áp giữa Hoa Kỳ-ASEAN. Tổng thống Obama cho biết sẽ tận dụng cơ hội để thúc đẩy thương mại và ca ngợi Hiệp định TPP với các lãnh đạo ASEAN. Đại sứ Hoa Kỳ tại ASEAN, bà Nina Hachigian nhấn mạnh: “Hoa Kỳ sẽ tập trung vào ASEAN dù tổng thống tiếp theo của chúng tôi là ai chăng nữa. Hoa Kỳ là nhà đầu tư lớn nhất ở ASEAN và ASEAN là đối tác thương mại lớn thứ tư của chúng tôi”. Nói về quan hệ đối tác chiến lược ASEAN - Hoa Kỳ, ông Tommy Koh, Chủ tịch Hội đồng Trung tâm luật quốc tế, Đại học Quốc gia Singapore, bình luận rằng cả Hoa Kỳ và ASEAN cần đầu tư nguồn lực để phát triển quan hệ này nhằm làm sao có lợi cho người dân hai bên.
Tuy nhiên, nhiều người vẫn lo lắng nhà lãnh đạo của Hoa Kỳ tiếp theo sẽ tập trung vào các vấn đề trong nước, hoặc về tình hình đang xấu đi ở Trung Đông. Sự đa dạng của các hệ thống chính trị và thái độ đối với nhân quyền trong ASEAN cũng là một trở ngại cho tổng thống kế tiếp để duy trì quan hệ nồng ấm với các nước ASEAN. Dù vậy, khu vực Đông Nam Á chắc chắn thu hút sự chú ý của các cường quốc khu vực khác, như Nhật Bản, Ấn Độ, Trung Quốc, Hàn Quốc, và Australia. Và trong nỗ lực tái cân bằng của Hoa Kỳ, Đông Nam Á là một con đường quan trọng cho việc kiềm hãm Trung Quốc. Đông Nam Á cũng là một đối tác kinh doanh và đầu tư quan trọng đối với Hoa Kỳ, và có những vấn đề quan trọng khác mà Hoa Kỳ có thể giải quyết cùng ASEAN như biến đổi khí hậu. Kể từ khi nhậm chức, ông Obama đã tìm cách thể chế hóa mối quan hệ với các nước ASEAN, như ký kết Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác trong năm 2009.
