Bảo vệ thương hiệu: DN và cơ quan quản lý vào cuộc

Việt Nam mới gia nhập WTO nên trong hoạt động ngoại thương nói chung và sở hữu trí tuệ nói riêng, doanh nghiệp (DN) Việt Nam chỉ mới bắt đầu với những bước đi tập tễnh. Tuy nhiên chỉ trong vài năm DN chúng ta đã gặp phải những bài học nhức nhối trong việc bị DN nước ngoài “nẫng” mất thương hiệu, mà vụ việc gần nhất là thương hiệu cà phê Buôn Ma Thuột bị DN Trung Quốc xâm hại.

Việt Nam mới gia nhập WTO nên trong hoạt động ngoại thương nói chung và sở hữu trí tuệ nói riêng, doanh nghiệp (DN) Việt Nam chỉ mới bắt đầu với những bước đi tập tễnh. Tuy nhiên chỉ trong vài năm DN chúng ta đã gặp phải những bài học nhức nhối trong việc bị DN nước ngoài “nẫng” mất thương hiệu, mà vụ việc gần nhất là thương hiệu cà phê Buôn Ma Thuột bị DN Trung Quốc xâm hại.

Nói như vậy để thấy rõ dù đã chính thức bước vào sân chơi toàn cầu, nhưng DN Việt Nam vẫn chưa ý thức đầy đủ về việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Có thể do mới mẻ nên DN trong nước chưa rành “luật chơi” và hậu quả là bị thiệt hại hoặc sẽ bị thiệt hại nặng nề, thậm chí thiệt ngay cả trên “sân nhà”.

Trái ngược với chúng ta, trong hoạt động đầu tư thương mại, DN nước ngoài trước tiên lo việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, việc đó đã trở thành một kỹ năng của họ. Trong khi với cơ quan quản lý nhà nước của Việt Nam về lĩnh vực này, một mặt sự am hiểu còn hạn chế và khâu tổ chức thông tin chưa hiệu quả, mặt khác cũng “lo không xuể”.

Do vậy về nguyên tắc, DN phải ý thức tự lo cho mình trước. Thực tế nhiều DN có hoạt động xuất khẩu hàng hóa ra nước ngoài, nên việc một số thương hiệu bị xâm hại là điều khó tránh khỏi trong bối cảnh tràn ngập thông tin thương mại và hàng hóa mà DN lại chưa có kinh nghiệm để bảo vệ. Trong khi DN nước ngoài “lão” nên họ cũng “lõi” hơn chúng ta trong lĩnh vực này.

Để khắc phục tình trạng này, các cơ quan quản lý nhà nước cần thường xuyên tổ chức hội thảo hoặc thiết lập các kênh thông tin nhằm cung cấp kịp thời kiến thức pháp luật (quốc tế cũng như trong nước) và kỹ năng cần thiết cho DN trong vấn đề bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Đối với DN, cũng cần thay đổi nhận thức vì thực tế đã cho thấy “cây ngay vẫn có thể chết đứng”.

Chi phí để được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ ở nước ngoài trong mọi trường hợp không quá 2.000USD. Số tiền này không quá khả năng của doanh nghiệp, tuy nhiên vấn đề nằm ở chỗ ý thức có muốn làm và cách làm như thế nào. Kinh nghiệm cho thấy, các DN khi thâm nhập thị trường mới vì nhiều lý do như bất động về ngôn ngữ, ít thông tin… nên tìm đến dịch vụ pháp lý của hoạt động luật sư.

DN nước ngoài khi vào Việt Nam cũng thường làm như vậy. Việc bảo hộ trong nước không khó, vì đã có cơ quan đăng ký bảo hộ tại TPHCM, Hà Nội và một số tỉnh, thành. Vấn đề đặt ra ở đây là cơ quan quản lý phải làm sao rút ngắn được thời gian đăng ký, vì thực tế thời gian từ khi nộp đơn đến khi được cấp đăng ký kéo dài trên 6 tháng và tốn kém, khiến một số DN dù có nhu cầu nhưng cứ so đo chưa muốn làm.

Nếu nói rằng DN Việt Nam phần lớn hoạt động không có chiến lược cụ thể thì võ đoán. Vì nhiều lý do, song phải thừa nhận phần lớn DN của ta dù đang đẩy mạnh sản xuất, xuất khẩu nhưng lại không có những tính toán căn cơ đảm bảo sự ổn định.

Thực tế chúng ta quá lệ thuộc thị trường đầu ra, nguyên vật liệu, kỹ thuật, công nghệ… nên hoạt động và doanh thu của DN trồi sụt thất thường theo từng thời kỳ, từng quý, thậm chí từng tháng trong năm. Yếu tố bấp bênh đó, cộng với quy mô DN nhỏ, thiếu thông tin, hiểu biết luật pháp quốc tế gần như làm cho DN Việt Nam coi chuyện bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ ở nước ngoài là điều chưa cần thiết, đến khi “mất bò mới lo làm chuồng”.

Tôi cho rằng những DN có hoạt động sản xuất, xuất khẩu cần thay đổi tư duy và làm ngay việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trong và ngoài nước trước khi quá muộn. Thực tế, các DN nước ngoài thời gian qua có hành vi xâm hại thương hiệu của ta không phải là những DN lớn và tầm cỡ toàn cầu, chỉ vì nhận định sản phẩm hàng hóa, thương hiệu của Việt Nam hấp dẫn nên nhiều khách hàng tin dùng và lợi dụng ta chưa đăng ký nên họ “đăng ký khoanh vùng” để tạo lợi thế cạnh tranh về mặt địa lý thị trường, từng bước biến ta thành “vai phụ” trong kịch bản kinh thương của họ.

Một số chuyên gia cho rằng việc kiện đòi lại thương hiệu cà phê Buôn Ma Thuột từ tay DN Trung Quốc và thương hiệu Daklak từ DN Pháp là chắc phần thắng. Cá nhân tôi cho rằng điều này không đơn giản. Điểm qua những vụ xâm hại thương hiệu của DN nước ngoài mà DN Việt Nam đã đòi lại được thì tình tiết các vụ đó không giống vụ cà phê Buôn Ma Thuột, những vụ thắng kiện do DN nước ngoài thực tế đã nộp đơn nhưng vẫn chưa được chính thức bảo hộ.

Chẳng hạn Công ty Trung Nguyên đã giành lại tên của mình trước đó đã bị Công ty Rice Field  đăng ký bảo hộ tại Hoa Kỳ và WIPO. Cách thực hiện của Trung Nguyên là nộp đơn đăng ký bảo hộ tại Hoa Kỳ và WIPO, mặt khác tiến hành thương thảo, đàm phán với Rice Field.

Hay vụ kẹo dừa Bến Tre đòi lại được thương hiệu tại Trung Quốc từ Công ty Rừng Dừa có trụ sở tại đảo Hải Nam của Trung Quốc. Công ty Rừng Dừa do thấy sản phẩm kẹo dừa Bến Tre bán được ở thị trường Trung Quốc nên đã đăng ký nhãn hiệu ở Trung Quốc. Thay vì nhập khẩu kẹo dừa từ Việt Nam, công ty này làm giả kẹo dừa Bến Tre để bán. Với những bằng chứng xác thực, bà Nguyễn Thị Tỏ (chủ công ty Đông Á sản xuất sản phẩm kẹo dừa Bến Tre) đã qua Trung Quốc để tranh đấu và kết quả thắng kiện.

Ngược lại, có những vụ không thể đòi lại được thương hiệu. Đơn cử vụ thương hiệu Vinataba bị DN Sumatra (Indonesia) xâm phạm và bảo hộ trong phạm vi 14 nước mà DN Việt Nam không đòi lại được. Tương tự, vụ võng xếp Duy Lợi do không đăng ký bảo hộ ở nước ngoài nên đã bị mất quyền bảo hộ ở nước ngoài.

Trong vụ cà phê Buôn Ma Thuột có thể do chúng ta vẫn chưa tìm hiểu đầy đủ thông tin, nhưng tôi tin rằng họ không dại gì mà đăng ký chỉ dẫn địa lý, có thể đã đăng ký nhãn hiệu hàng hóa và đã được bảo hộ dễ dàng. Yếu tố cốt lõi nằm ở khả năng chứng minh của DN Việt nam.

Không phải tôi nói nhằm làm nhụt chí những ai đang có ý định kiện DN Trung Quốc và Pháp, chúng ta nên tiến hành ngay những biện pháp bảo vệ những “quả ngọt” chúng ta đang có, tránh kẻ gian trộm cắp, song song với việc kiện đòi lại công bằng cho thương hiệu cà phê Buôn Ma Thuột.

Các tin khác